حمید مهدی زاده - دانش آموخته دکتری
عبدالله عمادی - استادیارعضو گروه اخلاق کاربردی پژوهشگاه قرآن و حدیث

اعجاز قرآن از ابعاد گوناگونی برخوردار است که یکی از مهم­ترین آنها اعجاز علمی است. اعجاز تربیتی، یکی از انواع اعجاز علمی به­ شمار می­آید. مصطفی رجب یکی از پژوهشگرانی است که درباره آیه رضاعه (بقره/۲۳۳) ادعای اعجاز تربیتی کرده است. هدف پژوهش، نقد اعجاز تربیتی در آیه رضاعه از دیدگاه مصطفی رجب است. روش پژوهش به لحاظ جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها توصیفی تحلیلی است. بدین صورت که برای استخراج تعریف دقیق اعجاز و رویکردها و نیز ادعای اعجاز تربیتی در آیه رضاعه، به متون علمی مرتبط و کتاب‎های لغت مراجعه و داده­های به دست آمده تجزیه و تحلیل شده اند. یافته­های پژوهش این بود که اعجاز تربیتی سه رویکرد دارد که «اعجاز گزاره ­ای» یکی از رویکردهایی است که ادعای اعجاز رجب در آن جای می­گیرد. وی درباره این آیه از چهار جهت ادعای اعجاز کرده است. اول در انتخاب واژه­های ولد و والده؛ دوم در گزینش واژه لاتضار؛ سوم دراطلاق و شمول اضرار و چهارم، مراعات اصل آرامش در ازدواج و تربیت خانوادگی. نقدهایی که بر ادعای رجب وارد است عبارتند از: استفاده از قرائت غیر متواتر برای اثبات اعجاز تربیتی، پذیرش شگفت­انگیزی واژگانی آیه و نیز پی­ریزی قوانین روابط والدین و کودک بدون وجود اعجاز، اعجاز ادبی بودن بر فرض وجود اعجاز، عدم استقلال و تبعی بودن اعجاز تربیتی، خلط مبنایی اعجاز تربیتی بودن کل قرآن با ادعای اجاز در دو آیه. نتیجه آنکه گرچه ادعای موارد چهارگانه رجب درباره آیه، مورد پذیرش واقع نشد؛ اما درباره پی­ریزی اصول تربیتی و حقوقی روابط والدین و کودک می­توان اعجاز را مطرح کرد

قرآن, علوم تربیتی, اعجاز علمی, اعجاز تربیتی, مصطفی رجب