برآورد ضرایب واکنش عملکرد به تنش آبی در گیاه سیر تحت شرایط کم آبیاری

زمینه و هدف: نظر به اهمیت تعیین رفتار گیاهان در شرایط کمبود آب لازم است تا ضرایب حساسیت گیاه به آب در مراحل مختلف رشد گیاهان تعیین شود. کمبود آب در دشت سیستان، یک مسئله جدی و دارای اهمیت است به گونه ای که عدم تامین آب رودخانه مرزی هیرمند که تنها منبع تامین آب منطقه است منجر به نابودی کشاورزی می شود. پایین بودن امکان افزایش منابع جدید آب و ضرورت افزایش تولیدات کشاورزی از منابع آب محدود در این منطقه، استفاده از روش های علمی مناسب برای افزایش بهره وری آب کشاورزی را می طلبد. همچنین تغییر الگوی کشت و جایگزینی محصولات پردرآمد در سال های اخیر در مناطق خشک بسیار موردتوجه کشاورزان قرارگرفته است. هدف از این پژوهش بررسی اثرات تنش آبی بر رفتار گیاه سیر در شرایط کم آبی است تا با واسنجی تابع تولید این گیاه ضرایب واکنش عملکرد در شرایط کمبود آب به دست آید. روش پژوهش: در این مطالعه گیاه سیر در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ در استان سیستان و بلوچستان اجرا شد. تیمارها بر اساس سطح تنش نسبت به شاهد ۳۰، ۳۵، ۴۰، ۴۵، ۵۰، ۶۰ و ۷۰ درصد نیاز آبی اعمال شدند. این ایستگاه در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر زابل واقع در طول جغرافیای ۶۱ درجه و ۴۱ دقیقه و عرض جغرافیای ۳۰ درجه و ۵۴ دقیقه در منطقه سیستان قرار دارد. ارتفاع ایستگاه از سطح دریا ۴۸۳ متر، میانگین بارندگی سالیانه ۵۵ میلی متر و میزان تبخیر سالیانه ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ میلی متر است و این منطقه دارای اقلیم بسیار خشک با تابستان بسیار گرم و زمستان ملایم می باشد. مساحت قطعه آزمایشی برابر ۷۵۰ مترمربع (۱۵×۵۰) انتخاب گردید برای کاشت سیر رقم چینی قبل از کاشت بستر با کود حیوانی تقویت شد و پس از گاو رو شدن بر اساس آزمون خاک کود به میزان ۳۰۰ کیلوگرم فسفات پتاسیم، ۲۰۰ کیلوگرم فسفات تریپل و ۱۰۰ کیلوگرم اوره به خاک اضافه گردید. سپس شخم و دیسک و درنهایت تسطیح شد. در دهه دوم مهرماه جهت کاشت سیر رقم چینی شیارهایی به فاصله ۲۰ سانتیمتر و عمق ۵ سانتیمتر با بیلچه ایجاد و غده سیرها به فاصله ۸ سانتیمتر بر روی ردیف های کشت گردید. اطلاعات گیاهی شامل دوره های رشد، قطر غده، تعداد حبه، ارتفاع گیاه و مقادیر عملکرد سیر نیز اندازه گیری شد. سپس بر اساس اطلاعات به دست آمده دو تابع تولید تافته و ریس موردبررسی قرار گرفتند و ضرایب حساسیت گیاه در دوره رشد تعیین شد. یافته ها: بیشترین عملکرد سیر در مطالعه ۸۲۴۰ کیلوگرم در هکتار بوده است که برای تولید آن ۸۳۳ میلی متر آب مصرف شد. برای واسنجی ضریب حساسیت گیاه سیر از داده های سال اول استفاده شد و پس از واسنجی دو تابع تولید ریس (Raes) و تافته (Tafteh)، مقادیر ضریب حساسیت گیاه سیر ارائه شد. این ضریب در بازه ۵/۰ تا ۲/۱ در دوره های مختلف رشد گیاه سیر متفاوت بود که منحنی تغییرات آن ارائه شد. ارزیابی روش ریس در سال دوم با مقدار ریشه میانگین مربعات خطا ۱۳۰۲ کیلوگرم در هکتار و مقدار نرمال شده آن حدود ۲۳ درصد بود. نتایج: در مقایسه دو روش مورداستفاده درروش تافته و همکاران، مقدار ریشه میانگین مربعات خطا ۴۸۵ کیلوگرم در هکتار و مقدار نرمال شده آن حدود ۱۱ درصد به دست آمد. ازاین رو، روش تافته در تعیین عملکرد سیر در شرایط تنش آبی توصیه می شود.

Keywords:

ارزیابی , تابع تولید , دوره رشد , واسنجی