افسانه سعادتی - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز
پروین گلی زاده - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهبد چمران اهواز
مختار ابراهیمی - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز

بیان تجارب عرفانی، همواره یکی از مهم ترین مباحث در دیدگاه عرفا بوده است. بررسی جنبه های پدیداری این تجارب، بیرون از زبان امکان پذیر نیست. این در حالی است که زبان نیز در تبیین تجربه های عرفانی نارساست و به همین سبب عارفان، به شکل های هنری و ادبی زبان روی آورده اند، نماد و تمثیل دو شکل هنری از جمله شکل های هنری زبان است. این پژوهش به شیوه تحلیلی در پی بررسی و تحلیل چگونگی به کارگیری تمثیل و نماد جهت آشکار کردن تجربه های عرفانی مولوی در مثنوی است. مولوی در راستای به کارگیری تمثیل با در نظر گرفتن تنگناهای زبان بشری کوشیده است تا با زبان ویژه خویش، راه را بر تاویل های عرفانی برای خود و مخاطب بگشاید. آنچه در فهم زبان مثنوی اهمیت دارد، شناخت زبان نمادگرا در فضای گسترده این اثر است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مولوی با آگاهی از ظرفیت های کلامی، به زبان عرفانی خود پویایی داده است. توجه به زبان و کاستی های آن، معناگرایی، تکرار واژگان ویژه و تمرکز بر اندیشه ای واحد، آگاهی ازتجربه های عرفانی در عین بیان ناپذیری آن ها و ادراک مخاطبان از جمله عوامل موثر در درک زبان عرفانی مثنوی معنوی است.

مثنوی معنوی, زبان عرفانی, تمثیل, نماد, تجربه عرفانی