علی اکبر عنابستانی - استاد گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
مهدی جوانشیری - پژوهشگر پسادکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
حمدالله سجاسی قیداری - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

توسعه پایدار کالبدی فضایی در سطح مجموعه شهری مشهد مقدمه و پیش نیاز دستیابی به توسعه پایدار منطقه ای (استانی) و ملی است. از این رو تدوین سناریوهایی که زمینه تحقق تحولات کالبدی فضایی پایدار را در مجموعه شهری مشهد فراهم می سازد باید مورد توجه قرار گیرد. در پژوهش حاضر تلاش شده با مشارکت مدیران استانی و خبرگان دانشگاهی پیشران های کلیدی تاثیرگذار بر تحولات کالبدی فضایی سکونتگاه های روستایی مجموعه شهری مشهد شناسایی و در نهایت سناریوهای موثر بر توسعه کالبدی فضایی این سکونتگاهها تدوین شود. پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش پژوهش توصیفی تحلیلی است. روش گردآوری داده ها و اطلاعات به صورت کتابخانهای و اسنادی و پیمایشی (مصاحبه) بود. با بررسی منابع علمی ۶۹ عامل موثر بر تحولات کالبدی فضایی شناسایی شد که در ۵ بعد دسته بندی شدند؛ که با دو گروه و در مجموع ۲۹ نفر، شامل مدیران سازمانهای مرتبط و متخصصان دانشگاهی، مصاحبه انجام شد. تجزیه وتحلیل داده ها مبتنی بر تکنیک های آینده پژوهی بود؛ از جمله مدل شوارتز، تحلیل ساختاری، تحلیل تاثیر متقابل (نرم افزارهای Micmac و Scenario wizard). نتایج نشان داد تعداد ۵۱۲ سناریو با سازگاری ضعیف و تنها ۱ سناریو در حالت سازگاری قوی و پایدار (ناسازگاری صفر) قرار دارد (۸/۲ درصد سناریوهای ممکن باورپذیرند). سناریوی اول، که یک سناریو با جهت مثبت است، دارای مجموع امتیاز اثر متقابل ۷۷۱ و ارزش سازگاری ۷ است؛ درحالی که سناریوی دوم، که گویای شرایط نسبتا مطلوب برای آینده سکونتگاه های روستایی است، مجموع امتیاز اثر متقابل ۷۳۶ و ارزش سازگاری ۲- دارد. سناریوی سوم نیز دارای ارزش سازگاری ۳- بود و با امتیاز مجموع اثر متقابل ۶۹۵ می تواند از سناریوهای محتمل برای آینده تحولات کالبدی فضایی روستایی باشد.

آینده پژوهی, پیشران ها, تحولات کالبدی فضایی, سکونتگاههای روستایی, سناریو ویزارد, مجموعه شهری مشهد