مهدی فانی - گروه معارف، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران

امروزه درصد چشمگیری از جمعیت جهان را سالمندان تشکیل می دهند و انتظار می رود با افزایش امید به زندگی در بسیاری از کشور های جهان، شمار سالمندان افزایش یابد؛ گر چه به موازات رشد جمعیت این گروه سنی، آن گونه که شایسته است، جایگاه آنان به خوبی درک نشده و بر دامنه ی مشکل های آنان افزوده می شود.سالمندی به دورانی از زندگی انسان اطلاق می شود که قوای جسمی او ضعیف و ناتوان می گردد. به موازات ورود به دوران کهنسالی، به طور طبیعی ظرفیت روانی انسان نیز کاهش می یابد و سالمند در معرض انواع بیماری های جسمی و روانی قرار می گیرد. از این رو نباید به گونه یی با سالمندان رفتار کرد که آنان احساس بی کفایتی و بی اهمیتی کنند و مورد بی مهری قرار گیرند؛ که شایسته است با سالمندان به گونه یی رفتار شود که آنان احساس ارزشمندی کنند و خود را محور خانواده پندارند. همچنین می باید اعضای خانواده همواره از تجربه و خردمندی سالمندان بهره گیرند، که این، در سلامت روان سالمندان تاثیر چشمگیری خواهد داشت. این فکر که سالمندان منشا خیر و برکت برای خانواده ها و افراد جامعه هستند، زمینه را برای توجه و احترام بیش تر و تامین نیازهای آنان فراهم می کند و در نتیجه موجب افزایش مراقبت از سلامت جسمی و روانی آنان خواهد شد.در فرهنگ دینی و ملی ایرانیان، پیرمردان و پیرزنان از جایگاه و ارزشی برخوردارند که نوعی قداست را برای آنان به دنبال دارد؛ و به یاد داشتن و زنده نگاه داشتن این ارزش و جایگاه، سنتی نیکو به شمار می آید، که شایسته است به نسل های آینده انتقال یابد و به دست فراموشی سپرده نشود. در همین باره پیامبر(ص) فرموده اند: «احترام به سالمندان امت من، احترام به من است». قرآن کریم نیز در آیه هایی، ضمن سفارش به احترام به والدین، دوران کهنسالی آنان را مورد توجه قرار می دهد و به فرزندان هشدار می دهد که در این دوران، سلامت روان والدین را پاسداری کنند و از هر گفتار یا رفتاری که روان آنان را آزرده سازد، خودداری کنند؛ از این رو می فرماید: «و پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید؛ هرگاه یکی از آن دو، یا هر دوی آنان، نزد تو به سن پیری رسند، کم ترین اهانتی به آنان روا مدار و بر آنان فریاد مزن و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنان بگو».آیین اسلام بر احساسات و عواطف مثبت تاکید ورزیده و بر گسترش آن ها در رابطه های اجتماعی سفارش کرده است؛ از این رو پیامبر اسلام(ص) بر لطف و رحمت نسبت به کودکان و بزرگداشت و احترام بزرگسالان سفارش نموده و فرموده اند: «کسی که کودکان را مورد رحمت قرار ندهد؛ و کهنسالان را احترام نگذارد، از ما نیست».احترام به کهنسالان ضمن اینکه احساس خودارزشمندی و عزت نفس را در آنان زنده نگاه می دارد، زمینه را برای حضور مفید آنان در جامعه و بهره مندی از تجربه های سودمند آنان فراهم می کند و احساس رضایت از زندگی را در وجود آنان تقویت خواهد کرد، که این مهم، به سلامت و بهداشت روانی آنان نیز کمک بسیاری می کند. امید است با حفظ احترام و بزرگداشت کهنسالان و استفاده از تجربه های ارزشمندشان، حضور آنان را در میان خود، پاس بداریم.