رحمان نجفی سیار - استادیار دانشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی

روابط ایران و عربستان ضمن تاثیرپذیری از عوامل و مولفه های داخلی و منطقه‎ای، متاثر از عوامل و متغیرهای سطح بین‎المللی به‎خصوص راهبرد قدرتهای بزرگ است. مهم ترین مولفه بینالمللی تاثیرگذار بر روابط ایران و عربستان و تشدید رقابت‎های میان آن ها، راهبرد ایالات متحده آمریکا است. در این راستا، هدف مقاله حاضر نیز تبیین تاثیر راهبرد خاورمیانه‎ای دولت آمریکا بر وضعیت روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی است. سوال اصلی این است که سیاست خارجی ترامپ به طورکلی در نظام بینالملل و به‎طور خاص در منطقه غرب آسیا، چه تاثیری بر مناسبات سیاسی- امنیتی جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی داشته است؟ برای پاسخ به این سوال، در این مقاله از «نظریه نقش‎های جهانی آمریکا» استفاده میشود. فرضیه اصلی مقاله این است که راهبرد سیاست خارجی ترامپ که منطبق با منطق «واقعگرایی» و «نوانزواگرایی» در نظام بین‎الملل و در راستای آن، «تجدید مشارکت راهبردی با متحدان (بهویژه عربستان)» و «برون‎سپاری اختیارات» در منطقه غرب آسیا است، باعث نقش‎آفرینی بیشتر عربستان سعودی در منطقه و به دنبال آن، افزایش تحرکات امنیتی این کشور علیه جمهوری اسلامی ایران شده است. دولت ترامپ مطابق با راهبرد جدید سیاست خارجی این کشور، ضمن اینکه برای حفظ جایگاه برتر آمریکا در نظام بینالملل تلاش میکند، حاضر نیست کارویژههای دولت هژمون را انجام دهد و نمیخواهد هزینه تامین امنیت بینالمللی را در منطقه غرب آسیا بپردازد. چنین رویکردی به مشارکت بیشتر عربستان سعودی در تامین هزینه امنیت منطقه‎ای و بینالمللی، ایجاد خلا قدرت و گسترش رقابتها در منطقه، بلوکبندیهای جدید و احتمالا بینظمی و تنشهای امنیتی- نظامی در منطقه غرب آسیا منجر شود که جمهوری اسلامی ایران در نقطه مقابل تمامی این سیاستها و تبعات آن ها قرار می‎گیرد. تجدید مشارکت راهبردی آمریکا با عربستان در دوره ترامپ، به‎طور عمده در چهار حوزه «حمایت حداکثری از خاندان ملک سلمان»، «کمکهای تسلیحاتی کلان به ریاض»، «هماهنگی و همکاری در زمینه اقتصاد انرژی به‎خصوص صادرات نفت» و «فضاسازی برای تلطیف چهره سلطنتی عربستان» صورت گرفت که هرکدام از این همکاری‎ها، درنهایت منجر به افزایش رقابت و تقابل امنیتی عربستان سعودی علیه جمهوری اسلامی ایران شد.

آمریکا, عربستان سعودی, نوانزواگرایی, تجدید مشارکت راهبردی, برون‎سپاری اختیارات, غرب آسیا