نقش میانجیگری حس انسجام در رابطه بین استرس ادراک شده با خستگی و درد در بیماران مالتیپل اسکلروزیس

زمینه و هدف: خستگی و درد از جمله مشکلات جسمانی بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس (MS: Multiple Sclerosis) است که تحت تاثیر نظام روان شناختی و استرس قرار دارند. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش میانجی گر محافظت کننده حس انسجام در رابطه بین استرس ادراک شده با خستگی و درد در این بیماران انجام شد. روش بررسی: پژوهش مقطعی- تحلیلی حاضر در سال ۱۳۹۸ انجام شد. جامعه پژوهش را تمامی بیماران مبتلا به MS عضو انجمن MS شهرهای تهران، قم و کرج تشکیل دادند. نمونه گیری به روش در دسترس و به صورت چند مرکزی در مراکز درمان MS شهرهای تهران، قم و کرج انجام شد. در مجموع، ۴۵۲ شرکت کننده با میانگین سنی ۳۶/۹±۴۵/۳۸ سال وارد مطالعه شدند. از پرسشنامه های جهت گیری به زندگی آنتونوفسکی (Antonovsky) (۱۹۸۷) (OLQ-۱۳: Orientation to life questionnaire)، استرس ادراک شده کوهن (Cohen) و همکاران (۱۹۸۳) (PSS: Perceived Stress Scale) و برای شاخص درد و خستگی از مقیاس آنالوگ تصویری هیز و پترسون (Hayes and Patterson) (۱۹۲۱) (VAS-P: Visual Analogue Scale for fatigue and pain & VAS-F) جهت اندازه گیری متغیرها استفاده شد. همچنین از ماکروی PROCESS برای SPSS به منظور بررسی اثر میانجی گر در سطح اطمینان ۹۵ درصد بهره گرفته شد. یافته ها: درد و خستگی به ترتیب با استرس ادراک شده و حس انسجام، رابطه مثبت و منفی معناداری داشت (۰۰۱/۰>P). حس انسجام توانست حدود یک چهارم از اثر کل استرس ادراک شده بر خستگی و درد را کاهش دهد؛ اما نتایج تنها برای خستگی با حضور متغیرهای زمینه ای جنسیت، تحصیلات، وضعیت اشتغال و طول مدت بیماری معنادار باقی ماند ((۱۴/۰، ۰۱/۰)، ۰۷/۰-= اثر غیر مستقیم). نتیجه گیری: حس انسجام موجب کاهش اثر استرس ادراک شده بر خستگی در بیماران مبتلا به MS می شود؛ اما نقش موثری را در رابطه بین استرس ادراک شده و درد ایفا نمی کند.

Keywords:

Fatigue , multiple sclerosis , pain , sense of coherence , استرس , حس انسجام , خستگی , درد , مالتیپل اسکلروزیس