جواد ارباب - پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
سید رضا حسینی - پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

هدف‎گذاری جوامع معاصر برای کسب حداکثری رشد اقتصادی دو پیامد جدی را بر پیکره معنوی فردی و اجتماعی انسان‎ها به‎دنبال داشته است. این دو پیامد شامل رهاکردن بعد معنوی و نیز تلاش برای انحراف، شخصی‎سازی و استفاده ابزاری از معنویت برای اهداف اقتصادی است. در این میان معنویت اسلامی با برخورداری از ماهیتی اصولی، ریشه‎دار و شریعت محور به گونه ای از جامعیت برخوردار است که التزام به لوازم آن، نه‎تنها مسیر پیشرفت اقتصادی را مسدود نمی‎کند، بلکه موجب تنقیح اهداف و پیشرفت بهتر میشود. در این پژوهش با استفاده از روش «داده‎بنیاد» به بررسی روابط موجود و بیان کیفیت اثرگذاری معنویت اسلامی بر پیشرفت اقتصادی پرداخته شده است. نتایج حاصل بیانگر نحوه ارتباط و اثرگذاری مولفه‎های معنویت اسلامی بر روند پیشرفت اقتصادی در سه محور شرایط علی، مداخله‎گر و زمینه‎ای است. براین‎اساس لازم است نخست بسترهای لازم برای رخداد پدیده توسط شرایط زمینه‎ای مهیا و در مرحله بعدی با ایجاد شرایط و استفاده درست از شرایط مداخله‎ای اجزای راهبرد فراهم و تکمیل شود. مجموع عناصر ایجابی معنوی، راهبرد جامع «زیست مومنانه» را برای دستیابی به پیشرفت اقتصادی در مسیر تعالی، رشد و سعادت همه‎جانبه انسان ارائه و فرامین نظری و اجرایی مشخصی را بیان می‎کند؛ در مقابل عناصر سلبی معنوی با پیروی از مسیر «زیست سکولار» و با محور قرار دادن رشد اقتصادی، پیامدهای مخاطره‎آمیزی را برای بشر رقم می‎زنند.

اقتصاد اسلامی, اصالت معنوی, پیشرفت اقتصادی, زیست مومنانه, معنویت اسلامی