محبوبه رحیمی - دانشجوی دکتری علوم باغبانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران
وحید روحی - دانشیار گروه علوم باغبانی دانشگاه شهرکرد، شهرکرد
عبدالرحمان محمد خانی - دانشیار گروه علوم باغبانی دانشگاه شهرکرد، شهرکرد
علی اکبر فدایی تهرانی - دانشیار گروه گیاه پزشکی دانشگاه شهرکرد، شهرکرد
عباس یداللهی - دانشیار گروه علوم باغبانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران

به منظور بهینه سازی گیاه دارویی نسترن وحشی (Rosa canina L.) به عنوان مهم ترین پایه گل رز و نیز با هدف دست یابی سریع به کالوس مناسب جهت استفاده از مزایای ویژه ی آن، تحقیق حاضر انجام پذیرفت. بدین منظور، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با دو فاکتور محیط کشت (۱/۲ MS و ۱/۴ MS) و غلظت های مختلف توفوردی (۰، ۱، ۵/۲، ۴ و ۵/۵ mgL-۱)، در چهار تکرار انجام شد. قطعات گرهدار ۵/۱ سانتی متری از قسمت میانی شاخه های فرعی میانه تاج درختچه ای در مرحله میوهدهی تهیه شدند. ارزیابی نتایج، یکماه پس از کشت، بر اساس تغییر شکل (آمادگی برای ورود به مرحله تولید کالوس) و کالوس زایی ریزنمونه ها صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که بیشترین درصد ریزنمونه تغییر شکل یافته مربوط به ۱/۲ MS بوده است. غلظت چهار mgL-۱ توفوردی، بیشترین درصد ریزنمونه تغییر شکل یافته در ناحیه اطراف جوانه و غلظت ۵/۲ mgL-۱ آن، بیشترین درصد ریزنمونه تغییر شکل یافته در دو سر و سرتاسر ریزنمونه را نشان دادند. هم چنین، بیشترین درصد ریزنمونه کالوس زا در یک سر و دو سر ریزنمونه در تیمار فاقد هورمون مشاهده شد. بیشترین وزن تازه و خشک کالوس متعلق به غلظت های بیشینه توفوردی و تیمار ۱/۲ MS حاوی ۵/۲ mgL-۱ بود. پدیدار شدن کالوس در قاعده برگچه های متصل به محور برگ گیاهچه های درون شیشه ای (هم زمان با زرد شدن برگ ) مستقر بر ریزنمونه تنها متاثر از کاربرد توفوردی نبود. ظهور این پدیده به احتمال زیاد حاکی از اهمیت غلظت ترکیبات محیط کشت (آلی و معدنی) و زمان اخذ ریزنمونه (تعیین کننده تعادل هورمون های درونی و میزان ذخیره کربوهیدرات) می باشد.

برگچه، ریزنمونه، زرد شدن، گیاه دارویی، هورمون.