شیرین ظریف مرادیان - گروه اقتصاد کشاورزی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
محمود صبوحی - اقتصاد کشاورزی. دانشکده کشاورزی. دانشگاه فردوسی مشهد
محمود دانشور کاخکی - دانشگاه فردوسی مشهد

خشکسالی به عنوان یکی از مخاطرات طبیعی، دارای پیامدهای متفاوتی بوده که از جمله­ی آن­ها می­توان به وضعیت معیشتی و تاب آوری بهره­برداران کشاورزی به خصوص خرده­مالکان روستایی اشاره نمود. با توجه به اینکه تاب آوری خانوارها به معنای توانایی بازگشت به شرایط قابل قبول زندگی خود پس از وقوع شوک­های مختلف می­باشد، هدف از این مطالعه بررسی اثر خشکسالی بر میزان تاب آوری خانوارهای روستایی در روستای حسین آباد رخنه گل واقع در شهرستان فریمان می­باشد. برای برآورد شاخص تاب آوری خانوارهای کشاورزان روستایی از شاخص تاب آوری ریما۴ که توسط سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) ارائه گردیده استفاده شده است و همچنین بررسی اثر خشکسالی بر شاخص تاب آوری توسط روابط رگرسیونی حداقل مربعات معمولی صورت پذیرفته است. جهت برآورد مولفه­های تاب آوری از روش تحلیل عاملی و برای برآورد متغیر پنهان تاب آوری از روش میمیک۵ استفاده گردیده است. نمونه­ی مورد مطالعه شامل ۱۴۹ بهره­بردار زراعی می­باشد که از روش نمونه­گیری تصادفی ساده از روستای حسین آباد رخنه گل انتخاب گردیده است. جمع­آوری داده­ها در سال ۱۴۰۰ از طریق مصاحبه با سرپرست خانوار و تکمیل پرسشنامه­ی فائو صورت پذیرفته است. نتایج نشان داد که مولفه­های دارایی و ظرفیت تطبیق در افزایش تاب آوری خانوارهای روستایی منطقه مورد مطالعه نقش قابل توجهی داشته و متغیرهای خشکسالی، از دست دادن دام و زن بودن سرپرست خانوارهای مورد بررسی دارای اثر منفی بر میزان تاب آوری آن­ها می­باشد. از این رو با توجه به محدودیت­های زمانی و بودجه­ای در سیاست­گذاری­های کلان مربوطه و همچنین با در نظر گرفتن نتایج بدست آمده از مطالعه در خصوص تبعات وقایعی همچون خشکسالی بر میزان تاب آوری خانوارهای روستایی، اتخاذ سیاست­های کشاورزی مربوطه همچون تعیین الگوی کشت متناسب با شرایط اقلیمی هر منطقه، می­تواند در کاهش آسیب­پذیری خانوارهای روستایی در مواجهه با بحران­های مختلف موثر واقع گردد.

تاب آوری خانوارها, خشکسالی, کشاورزان روستایی, معادلات ساختاری, مدل میمیک