مهسا فاطمی - دانشجوی دکتری بخش ترویج و آموزش کشاورزی دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز
عزت اله کرمی - استاد بخش ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه شیراز
غلامحسین زمانی - و استاد بخش ترویج و آموزش کشاورزی دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز

درک و فهم تغییرات کاربری زمین در طول زمان برای توانمند ساختن سیاست گذاران در تصمیم گیری ها لازم است تا در جهت طراحی و اجرای سیاست های مداخله گرانه ای پیش روند که سازگار با شرایط محلی هر منطقه و با توجه به اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی توسعه پایدار روستایی باشد. لذا شناسایی و معرفی شیوه های جدید و پایدار کاربری زمین و حرکت به سمت آن ها ضروری است.هدف این پژوهش مقایسه سیستم های عمده کشاورزی تغییر کاربری زمین در شهرستان های شیراز و سروستان استان فارس است. در پژوهش حاضر با بهره گیری از فن پیمایش و روش نمونه گیری طبقه بندی تصادفی با انتساب متناسب،۶۰ روستا (۲۵۷ کشاورز) از روستاهای شهرستان های شیراز و سروستان انتخاب گردیده و با استفاده از پرسشنامه حاوی سوالات باز و بسته، اطلاعات مورد نیاز جمع آوری شد. روایی پرسشنامه طبق نظر متخصصین فن و پایایی از طریق انجام آزمون راهنما مورد تایید قرار گرفت. میزان ضرایب آلفای کرونباخ حاصل از آزمون راهنما بین ۰/۷۳ تا ۰/۹۵ بود.طبق یافته های پژوهش، میزان اراضی روستاهای مورد مطالعه در طی زمان دارای روند صعودی بوده است. همچنین تفاوت میانگین میزان کل اراضی، سطوح زیر کشت شتوی و صیفی، میزان باغات و باغ شهرها بین روستاهای با دو سیستم افزایشی و کاهشی کشاورزی، دارای تفاوت معناداری است. میزان زمین و تغییر کاربری در روستاهای با سیستم کاهشی دارای روند صعودی بیشتر می باشد. یافته های پژوهش مشخص نمود که مدیریت پایدار زمین در هر دو نوع سیستم کاربری کاهشی و افزایشی کشاورزی در حد پایینی است. مقایسه های بین روستاهای با سیستم های افزایشی و کاهشی نشان داد که این دو سیستم از لحاظ شیب زمین های منطقه، نوع سند، درآمد حاصل از کشاورزی و غیر کشاورزی با یکدیگر تفاوت هایی دارند. متوسط درجه حرارت،کیفیت زمین، درآمد کشاورزی و رشد جمعیت، سازه های موثر در تعیین نوع سیستم کاربری زمین در منطقه مورد مطالعه بوده که در معادله رگرسیون لجستیک وارد گردیده اند. در نهایت پیشنهادهای کاربردی به منظور حرکت به سمت مدیریت پایدار زمین و کاربری های مطلوب و متناسب با شرایط مقتضی هر منطقه، ارائه شده است.

مدیریت پایدار زمین, تغییر کاربری, سیستم افزایشی کشاورزی, سیستم کاهشی کشاورزی, استان فارس