محمدباقر قالیباف - دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
زهرا پیشگاهی فرد - استاد جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
رسول افضلی - دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
سید محمد حسینی - دکتری جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

کشاورزی و تولید مواد غذایی، در دهه های اخیر یکی از مسائل مهم جهانی است و همه کشورها اعم از صادرکننده و واردکننده را با چالش مواجه ساخته است. این پژوهش به منظور بررسی وضعیت تولید و مصرف محصول راهبردی گندم در ایران و نیز انتخاب راهبرد مناسب برای تامین آن تا سال ۱۴۰۰، به­روش توصیفی- تحلیلی، مبتنی­بر داده های FAO و با استفاده از نرم افزارهای Excel و GIS انجام شده است. آمار دوره های زمانی تولید و مصرف گندم، با استفاده از روش ARIMA مدل سازی و تولید و مصرف این محصول راهبردی طی سال های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۰ پیش بینی شده است. نتایج نشان می دهد با توجه به جایگاه ایران در تولید، مصرف، صادرات و همچنین میزان نیاز کشور به واردات گندم تا سال ۱۴۰۰، بحث خودکفایی کامل این محصول، حداقل تا سال ۱۴۰۰ منتفی است و ایران تا این سال، یک واردکننده جزء باقی خواهد ماند. با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی ایران و احتمال استفاده کشورهای صادرکننده گندم از این محصول راهبردی به عنوان یک حربه سیاسی علیه کشور، لازم است در انتخاب کشورها برای واردات این محصول دقت ویژه­ای صورت پذیرد. از این رو، در قالب یک رویکرد ژئوپلیتیکی و با استفاده از روش تحلیل سلسله­مراتبی (AHP) و نرم افزار Expert choice، بهترین کشورها برای واردات گندم و در سطحی بالاتر، انعقاد قراردادهای بلندمدت در زمینه خرید این محصول راهبردی، شناسایی و اولویت بندی شده­اند.

امنیت غذایی, خودکفایی, ژئوپلیتیک غذا, گندم, محصول های راهبردی غذایی