حمید رضا سالمی - استادیار پژوهش بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اصفهان، ایران
علی قدمی فیروزآبادی - استادیار پژوهش بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش
مهدی اکبری - دانشیار پژوهش موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

آبیاری سطحی بیشترین سطح آبیاری کل کشور را به خود اختصاص می­دهد. بنابراین ارزیابی و مطالعه این سامانه آبیاری به­منظور بررسی و ارتقای راندمان آبیاری ضروری است. یکی از نرم­افزارهای موجود برای طراحی و ارزیابی روش های آبیاری سطحی مدلSIRMOD  است. در این تحقیق مدل های موجود در بسته SIRMOD مورد ارزیابی قرار گرفت بدین منظور، از ۳ سری داده مزرعه­ای ایستگاه­های تحقیقاتی کبوترآباد (اصفهان)، هاشم آباد (مازندران) و زرقان (فارس) به­ترتیب با بافت لوم رسی سیلتی، لوم رسی سیلتی و رس سیلتی استفاده شد. ابتدا طول شیار با استفاده از سه روش طراحی فائو، حفاظت خاک آمریکا و واکر - اسکوگربو در مناطق مذکور بررسی و طول مناسب در این مناطق به­ترتیب ۱۲۰، ۲۰۰ و ۱۰۰ متر تعیین شد. نتایج بررسی شاخص­های آماری نظیر NRMSE، ME  و R۲ بین مقادیر اندازه­گیری شده و شبیه­سازی شده توسط مدل­های موجود درSIRMOD  حاکی از دقت بالای این مدل ها در پیش­بینی پیشروی و پسروی آب در جویچه بود. همچنین نتایج نشان داد که مدل هیدرودینامیک نسبت به دو مدل اینرسی صفر و موج سینماتیک در پیش­بینی زمان­های پیشروی و پسروی دارای دقت بالاتری است. براساس نتایج این پژوهش، بیشترین خطای این مدل ها مربوط به تخمین میزان رواناب به میزان ۵ درصد و کمترین آن مربوط به مقدار نفوذ به میزان ۷/۲ درصد تعیین شد. بنابراین مدل های موجود در بسته ی SIRMOD میزان نفوذ تجمعی در خاک را با دقت بالاتری نسبت به میزان رواناب برآورد می­کنند. نتایج  کلی این تحقیق نشان داد که  نرم افزارSIRMOD  در شرایط آبیاری جویچه­ای از کارآیی مناسبی برخوردار است و استفاده این ابزار قدرتمند توصیه می­شود.

آبیاری سطحی, رواناب, زمان پسروی, زمان پیشروی, نفوذ