هادی ثانی خانی - گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه کردستان

تغییرات زمانی و مکانی بارش نقش اساسی در بیلان منابع آبی ایفا می­کند. حوضه آبریز دریاچه ارومیه نیز به عنوان بزرگ­ترین دریاچه داخلی ایران مقاصد مهمترین رودخانه­های شمال غربی کشور است، به همین منظور شناسایی متغیرهای موثر در توزیع زمانی و مکانی بارش و ناحیه­بندی مناطق بارشی در این منطقه ضرورت می­یابد. بر این اساس در پژوهش حاضر به بررسی توزیع زمانی و مکانی بارش حوضه دریاچه ارومیه پرداخته شد. داده های مورد استفاده، مجموع فراوانی بارش فصلی و سالانه ۵۹ ایستگاه هواشناسی و داده های مربوط به ۱۱ الگوی پیوند از دور در سال های ۱۳۹۴-۱۳۷۰ و روش های اصلی، ویژگی های آماری (چارک اول، چارک سوم و ضریب تغییرات فصلی و سالانه)، تحلیل مولفه­های اصلی، تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی وارد، روش زمین آمار کریجینگ و همبستگی پیرسون هستند. در بررسی ویژگی های آماری مشخص شد که بیشترین ضریب تغییرات در تابستان و بیشترین مقدار عددی چارک اول و سوم در زمستان محاسبه شده است و بیشترین ضریب تغییرات در بخش­های میانی، مرکزی و جنوبی، مقادیر بیشتر چارک اول در بخش­های شمالی و غربی و مقادیر بالاتر چارک سوم درنیمه غربی و جنوبی مشاهده شده است. براساس نتایج تحلیل­های زمانی و مکانی معین گردید بیشترین مقدار بارش در فصل بهار در نیمه غربی رخ می­دهد. اجرای تحلیل مولفه­های اصلی معین کرد که شش عامل اصلی حدود ۹۵ درصد واریانس داده­ها را تبیین می­نماید و مهمترین مولفه­های تاثیرگذار چارک اول و سوم فصول پائیز، زمستان و سالانه هستند. نتایج تحلیل خوشه ای سه گروه را در ۱- نواحی میانی و جنوبی ۲-غربی و جنوب غربی و ۳-نیمه شمالی مشخص کرد. بررسی ارتباط بارش فصل زمستان با الگوهای پیوند از دور معین نمود که این ارتباط با الگوهای NAO، EAWR و MOI معنادار است.

بارش, تحلیل زمانی-مکانی, الگوهای پیوند از دور, تحلیل خوشه ای, تحلیل مولفه های اصلی