علی اصغر معصومی - استاد پژوهشی، بخش تحقیقات گیاه شناسی، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
پروانه عشوری - استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
فرزانه خواجوئی نسب - دانش آموخته دکتری سیستماتیک گیاهی،گروه علوم و زیست فناوری گیاهی، دانشکده علوم و فناوری زیستی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

در این پژوهش، روند واگرایی و انشقاق بخش های مختلف سرده گون در دنیای قدیم بررسی شده است. با بررسی مطالعات پیشین، گونه های گون به سه گروه ابتدایی، حد واسط و پیشرفته تقسیم می شود. نقشه های پراکنش هریک از این گروهها در دنیای قدیم ارائه شده است.گروه ابتدایی به طور عمده شامل بخش های علفی کرک ساده و یک بخش خشکی پسند قدیمی با ساقه چوبی و کرک دوشاخه ای است. این گروه در دو قاره آسیا و آفریقا و به طور پراکنده در قاره اروپا انتشار دارد.گروه حد واسط، با اشکال بالشتکی خاردار اغلب در رشته کوههای زاگرس و البرز و مناطق کوهستانی ترکیه، لبنان و اردن پراکنده است؛ همچنین از طرف شرق به افغانستان، هندوکش و قسمت های جنوبی هیمالیا گسترش دارد.گروه پیشرفته، دارای الگوی انتشار بسیار نامتجانسی است و قلمروی انتشار آن با گروه ابتدایی همخوانی دارد. بخش های کرک ساده اغلب در پایین ۳۵ درجه عرض شمالی و بخش های کرک دوشاخه با فراوانی بیشتر در بالای ۳۵ درجه عرض شمالی پراکنده است. گون های یک ساله به صورت نامتجانس در هر سه گروه اصلی پراکنده است. در هر سه گروه، تکامل موازی در سطح بخش ها و گونه ها صورت گرفته است، در هر نقطه پراکنش، تعدادی از آنها انتشار محدود دارند و نیز برخی گونه ها با مکانیسم ژنتیک عملکردی (تنظیمی) و وراثتی (ساختاری) به تنوع غیر ژنتیکی دست یافته و گونه های مجزا را به وجود آورده اند؛ به طوری که در طبیعت با شرایط بوم شناختی همان مناطق سازش یافته اند و به تجدید حیات و انتشار خود ادامه می دهند.

تکامل گیاهان, گون, بخشه های ابتدایی, حد واسط, پیشرفته