محمد لطفی - دانشجوی دکتری اقلیم شناسی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
بهلول علیجانی - استاد اقلیم شناسی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
پرویز ضیائیان فیروزآبادی - دانشیار سنجش از دور، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

به منظور بررسی تاثیر شهر بر  دمای سالانه در شمال شرق ایران، از داده­های ایستگاه­های مشهد، سبزوار، تربت حیدریه، بیرجند و بار در بازه زمانی ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۱ استفاده شد. داده­های دمای میانگین، کمینه و بیشینه سالانه، تا سال ۲۰۱۱ از سازمان هواشناسی دریافت و سال­های فاقد داده به روش رگرسیون جایگزین گردید. برای سری دمای میانگین سالانه ایستگاه­ها با توجه به نمودار خودهمبستگی و خودهمبستگی جزئی، مدل آریماانتخاب و جهت صحت و برازش هر مدل از معیارهای، ریشه میانگین مربعات خطا، قدرت توجیه و فرض تصادفی بودن باقیمانده­ها استفاده شد. مدلAR(۲,۱,۰)  برای سری دمای میانگین مشهد و بیرجند، مدل AR(۱,۱,۰)برای دمای میانگین سبزوار، مناسب­ترین مدل تشخیص داده شدند. جهت تشخیص روند و تغییرات در هر سری از آزمون من کندال و t استفاده شد، در آزمون t، میانگین دهه اول هر سری با میانگین دهه اخیر آزمون گردید، ایستگاه­ها بر اساس موقعیت به دو دسته داخل محدوده شهری و خارج از محدوده شهری تقسیم شدند. نتایج نشان می­دهد روند دما در ایستگاه­های داخل شهر و خارج شهر کاملا متفاوت است، دمای میانگین، بیشینه وکمینه سالانه در ایستگاه­های داخل محدوده شهری روند افزایشی نشان دادند، در حالیکه در ایستگاه­های خارج از شهرها دمای میانگین سالانه بدون روند و حتی دمای بیشینه ایستگاه­های تربت حیدریه، بار و دمای کمینه بیرجند روند، کاهشی بوده است.

روند دما, آریما, من کندال, آزمون t, شمال شرق