عاصمه قاسمی - استادیار گروه علوم اجتماعی و جامعه شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی
محمود طاهری مهربانی - دانشجوی دکتری، رشته جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
علیرضا کلدی - استاد گروه علوم اجتماعی و جامعه شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی

بازنشستگی، مرحله ای اجتناب ناپذیر از زندگی یک فرد در اقتصاد رسمی است که طی آن فرد به تدریج از جریان اصلی فعالیت و بخشی از زندگی اجتماعی خود جدا شده و نقش های جدیدی را برعهده می گیرد. بی گمان صندوق های بازنشستگی، تاثیری غیرقابل اغماض براین دوره از زندگی افراد دارند. با این وجود، صندوق های بازنشستگی، در سال های اخیر با چالش های عمده-ای روبرو هستند که بر وضعیت زندگی بازنشستگان بسیار موثر بوده، تا جایی که عملکرد نامطلوب آنها، علاوه بر پیامدهای اجتماعی، فرهنگی و روانی، کاهش درآمد و مسائل اقتصادی عدیده ای را منجر شده است. براین اساس هدف از انجام این پژوهش، تبیین مدل های صندوق های بازنشستگی کشور براساس عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی موثر در زندگی سالمندان با رویکرد جامعه شناختی، است. این پژوهش با روش پیمایشی (رویکرد همبستگی) و نمونه ای شامل ۵۸۸ نفر در استان تهران اجرا شده است. یافته ها و نتایج پژوهش نشان می دهند که بین عوامل چهارگانه به ترتیب عامل ساختی (c.r=۲۲.۷۴۳; SIG.>۰.۰۰۱)، عامل فرایندی (c.r=۱۴.۱۱۰; SIG.>۰.۰۰۱)، عامل اجتماعی – فرهنگی (c.r=۲۷.۱۵۶; SIG.>۰.۰۰۱) و عامل روانی (c.r=۴۳.۱۶۶; SIG.>۰.۰۰۱) رابطه معناداری، هم جهت، شدید و مستقیمی وجود دارد. از سویی دیگر، عامل فرهنگی- اجتماعی با سهم ۷۳۳/۱، اولین عامل موثر بر وضعیت کنونی بازنشستگان است. به عبارت دیگر، مشکلات بازنشستگان مشکلات کلان (ساختی) و حقوقی و قانون گذاری (فرایندی) نیست، بلکه مشکلات آنها از جنس فرهنگی با دو شاخص تقدیرگرایی (روزمره گی) و نیاز مبرم مالی است که باید صندوق های بازنشستگی به ویژه صندوق بازنشستگی تامین اجتماعی، در برنامه ریزی های خود در نظر بگیرند.

بازنشستگان, صندوق های بازنشستگی, صندوق تامین اجتماعی, تهران