مهدی عباسی سرمدی - دانشیار حقوق بین الملل، دانشگاه خوارزمی تهران، تهران، ایران
وحید معین - دانشجوی دکتری فقه و حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه خوارزمی تهران، تهران، ایران

یکی از موضوعات مهم در دادرسی اداره ی دلیل توسط دادرس در روند دادرسی است. اجرای عدالت، هدف نهایی هر دادرسی است و دادرسی عادلانه یکی از مهمترین شاخصه های سنجش توسعه اجتماعی و قضایی هر جامعه محسوب می شود. در این راستا این سوال که، آیا قاضی می تواند در دادرسی خود را بی نیاز از دلیل بداند یا نیازمند دلایلی است که طرفین در دادرسی ارائه داده اند، از قدیم الایام در نظام حقوقی ما بیان شده است، پس ضرورت دارد برای درک درست از علم و یقین دادرس به علم ناشی از ادله پرداخته شود. در این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی انجام شده است یافته ها حاکی از آن است که هر چند فقیهان ما مایل به این نظر شده اند که قاضی می تواند و باید به علم خود عمل کند و حتی گروهی در این زمینه ادعای اجماع کرده اند، بحث نظری برای یافتن پاسخ درست پایان نیافته و نگرانی از قرار گرفتن دادرس در مظان اتهام و امکان استفاده نامناسب و غیر موجه وی از قدرت در نظریه های منطقی و تحلیل هایی که از آیات و اخبار شده است موج می زند.

اداره دلیل, ادله اثبات دعوی, دادرس, علم