عاطفه رضایی - دانشجوی کارشناسی ارشد بخش اگرواکولوژی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
احسان بیژن زاده - نویسنده مسئول، دانشیار بخش اگرواکولوژی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
علی بهپوری - استادیار بخش اگرواکولوژی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
وحید براتی - استادیار بخش اگرواکولوژی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیدهسابقه و هدف: گندم مهمترین گیاه زراعی روی زمین است که از زمان اهلی شدن تاکنون همواره از اهمیت خاصی برخوردار بوده و بیشترین سطح زیر کشت را در بین محصولات زراعی به خود اختصاص داده است. در میان عوامل کاهش دهنده تولید گندم کشور، علف های هرز از اهمیت خاصی برخوردار بوده است و بر اساس مطالعات انجام شده میانگین خسارت علف های هرز مزارع گندم کشور ۲۳درصد می باشد. این تحقیق به منظور بررسی اثر مهار علف های هرز بر انتقال مجدد مواد پرورده، عملکرد و اجزای عملکرد در کشت مخلوط ارقام گندم و مقایسه آن با تک کشتی انجام شد.مواد و روش ها: به منظور بررسی مهار علف های هرز بر انتقال مجدد مواد پرورده، عملکرد و اجزای عملکرد در کشت مخلوط ارقام گندم، آزمایشی به صورت بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی ۹۸-۱۳۹۷ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل مهار علف های هرز در شش سطح در مراحل پنجه زنی، ساقه رفتن، غلاف رفتن، ظهور سنبله، شاهد بدون علف هرز و دارای علف هرز بود که در تمام مراحل، مهار علف های هرز به صورت دستی انجام شد و تیمارهای سیستم کشت شامل تک کشتی سیروان، تک کشتی ستاره و مخلوط سیروان و ستاره به صورت ردیفی به نسبت یک به یک بودند. نتایج و بحث: اثرات اصلی مهار علف های هرز و سیستم کشت بر انتقال مجدد مواد پرورده، درصد مشارکت مواد پرورده، زیست توده علف-های هرز، ارتفاع گیاه، وزن هزاردانه، تعداد سنبله در متر مربع و عملکرد دانه معنی دار بود. هم چنین مقدار انتقال مجدد مواد پرورده، کارآیی انتقال مجدد مواد پرورده و مشارکت مواد پرورده در اثر ساده مهار علف های هرز در مرحله پنجه زنی به ترتیب، ۷/۳۷، ۲/۵۷ و ۸/۵ درصد افزایش نسبت به شاهد بدون علف هرز داشت که این صفات در کشت مخلوط به ترتیب ۷/۲۹، ۶/۶ و ۲/۱۸ درصد نسبت به تک کشتی سیروان افزایش داشته است. زیست توده علف های هرز در کشت مخلوط نسبت به تک کشتی ستاره و سیروان به ترتیب ۶/۲۹ و ۲۵/۲۱ درصد کاهش داشت. هم چنین بیشترین عملکرد دانه در کشت مخلوط حاصل شد که نسبت به تک کشتی ستاره و سیراوان به ترتیب ۸/۲۲ و ۲/۱۱درصد افزایش داشت.مهار علف های هرز در مرحله پنجه زنی باعث کاهش ۹/۱۱ درصدی عملکرد دانه شد که کمترین کاهش عملکرد گندم مربوط به تیمار مهار علف های هرز در مرحله پنجه زنی نسبت به سایر تیمارهای مهار علف هرز بود و به همین دلیل نیز می تواند بهترین زمان برای مهار علف-های هرز در نظر گرفته شود.نتیجه گیری: نتایج نشان داد که کشت مخلوط ارقام گندم می تواند در مهار و رقابت با علف های هرز موفق تراز تک کشتی عمل کند به نحوی که زیست توده علف های هرز در کشت مخلوط کاهش بیشتری را نشان داده و این می تواند بدلیل سایه اندازی بیشتر روی علف های هرز در کشت مخلوط باشد. نتایج انتقال مجدد مواد پرورده نشان داد که رقم پاکوتاه ستاره از سیستم انتقال مواد پرورده کارآمدتری در مقابله با علف-های هرز برخوردار بود و رقم پابلندی مثل سیروان با مهار بهتر علف های هرز، برای پر نمودن دانه های خود کمتر به ذخایر ساقه نیاز داشت. هم چنین بیشترین عملکرد دانه در کشت مخلوط نسبت به تک کشتی ارقام حاصل شد و کشت مخلوط می تواند به عنوان یک راهکار مناسب جهت استفاده بهینه از عوامل محیطی برای ایجاد پایداری در تولید باشد.

رقم سیروان, رقم ستاره, وزن هزار دانه, وزن زیست توده علف های هرز