مهیار مجیدی نیک - نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری اقیانوس شناسی، دانشکده علوم دریایی، دانشگاه علوم و فنون دریایی، خرمشهر، ایران
سعدی بیگلری - کارشناسی ارشد GIS، دانشکده سنجش از دور و GIS، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

ارزیابی خطر رویداد بلایای طبیعی یک قدم حیاتی برای ایجاد استانداردها و به طور عام اولویت بندی تلاش ها برای کاهش ریسک مخاطرات است. ازاین رو، از رویداد سونامی به عنوان یکی از مخرب ترین بلایای طبیعی یاد می شود. این پدیده طبیعی می تواند به عنوان خطری جدی در نواحی ساحلی، بندرها و اسکله ها تلقی شود و صدمات و خسارات جبران ناپذیری به بار آورد. سوابق تاریخی حاکی از آن است که سونامی های به وجود آمده در اقیانوس هند می توانند بخش هایی از جنوب شرقی ایران را تحت تاثیر قرار دهند. علاوه بر خطر برخورد سونامی هایی که از اقیانوس هند می آیند، گسل فعال مکران نیز در مجاورت و موازات خط ساحلی دریای عمان با فاصله ای حدود ۱۰۰ کیلومتر امتداد یافته است. این گسل خطرناک ترین گسلی است که به موازات خط ساحلی ایران قرار گرفته و قادر است سونامی های بزرگی را به وجود آورد. هم چنین منطقه مکران از نظر تکتونیکی، توانایی ایجاد زمین لرزه های بزرگ سونامی زا را داشته و به همین دلیل خطر سونامی ناشی از منطقه فرورانش مکران برای سواحل جنوبی ایران یک خطر جدی به شمار می رود. ازاین رو مطالعه خطر سونامی برای این منطقه ضروری است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی آسیب پذیری سواحل استان سیستان و بلوچستان در برابر خطر سونامی صورت پذیرفته است. در این تحقیق با ترکیب مدل های منطق فازی و تحلیل سلسله مراتبی میزان آسیب پذیری سواحل این استان در برابر خطر سونامی، تحلیل و استخراج شده است. در این پژوهش خطر آسیب پذیری سونامی سواحل سیستان و بلوچستان را در ۵ کلاس خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد با استفاده از ۴ پارامتر فاصله از خط ساحلی، ارتفاع، شیب و پوشش گیاهی و با به کارگیری روش تحلیل سلسله مراتبی فازی به کمک تصاویر ماهواره ای و داده های مکانی در سامانه تحت وب گوگل ارث انجین و سیستم اطلاعات جغرافیایی ارزیابی گردید. نتایج حاکی از آن بود که ۰۸/۲۱۷ کیلومترمربع از منطقه در آسیب پذیری خیلی کم؛ ۶۴/۵۴۲ کیلومترمربع در آسیب پذیری کم؛ ۸۴/۹۷۸ کیلومترمربع در آسیب پذیری متوسط؛ ۳۵/۱۲۱۸ کیلومترمربع در آسیب پذیری زیاد؛ ۷۶/۱۲۸۶ کیلومترمربع در آسیب پذیری خیلی زیاد قرار دارد. همچنین شهرهای چابهار، کنارک و بریس در منطقه خطر سونامی با آسیب پذیری بالا قرار دارند و علاوه بر این بسیاری از روستای ساحلی نیز در این پهنه خطر قرار دارند. 

سونامی, گسل مکران, دریای عمان, ارزیابی خطر, Fuzzy, AHP, Google Earth Engine