سمیه لطیفی - کارشناس ارشد توسعه روستایی، دانشگاه بوعلی سینا همدان
حشمت اله سعدی - دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان
حسین شعبانعلی فمی - دانشیار گروه مدیریت و توسعه کشاورزی، دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران
سید محسن مشرف - کارشناس معاونت تحقیقات و آموزش مرکز ملی فرش ایران

تعاونی­های فرش دستباف روستایی با هدف حمایت از قشر محروم و مولد قالیباف کشور و سازماندهی آن­ها در قالب نظام تعاون به منظور دستیابی به عدالت اجتماعی و اقتصادی در این هنر و صنعت ملی تشکیل شده­اند. هدف پژوهش حاضر ارزیابی نقش این تعاونی­ها در بهبود وضعیت اقتصادی - اجتماعی قالیبافان استان همدان است. جامعه آماری تحقیق را اعضاء تعاونی­های فرش دستباف استان همدان تشکیل می­دهند که بر اساس فرمول کوکران ۲۱۴ نفر از آن­ها به عنوان نمونه انتخاب شدند. همچنین با توجه به هدف تحقیق به تعداد برابر (۲۱۴n=) از قالیبافان غیر عضو تعاونی­ها جهت مقایسه وضعیت اقتصادی- اجتماعی دو گروه انتخاب شدند. روش نمونه گیری به صورت انتساب متناسب طبقه­ای و در مرحله بعد به صورت تصادفی بوده است. مهمترین ابزار گردآوری داده­ها پرسشنامه بود که روایی آن توسط متخصصان تایید و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ ۸۱/۰ برآورد شد. نتایج نشان داد که بین قالیبافان عضو و غیر عضو تعاونی­ها به لحاظ میزان تولید، درآمد حاصل از قالیبافی، دسترسی به وام و تسهیلات قالیبافی، دسترسی به مواد اولیه و ابزار قالیبافی، میزان تعامل اجتماعی، میزان آگاهی اجتماعی و دانش و آگاهی تخصصی قالیبافی تفاوت معنی­دار در سطح یک درصد وجود دارد. به طوری که قالیبافان عضو تعاونی از وضعیت بهتری در مقایسه با قالیبافان غیر عضو برخوردار بوده­اند. همچنین نتایج نشان داد بین عضویت در تعاونی و برخورداری از خدمات بیمه، دریافت وام و تسهیلات قالیبافی و شرکت در دوره­های آموزشی رابطه معنی داری در سطح ۱ درصد وجود دارد. در مجموع می­توان گفت تعاونی­های فرش دستباف روستایی استان همدان نقش موثری در بهبود وضعیت اقتصادی - اجتماعی قالیبافان استان داشته­اند.

تعاونی فرش دستباف روستایی, قالیبافان, اثرات اقتصادی, اثرات اجتماعی, استان همدان