مهسا فهیمی آزاد

طرح پیش نویس مسئولیت بین المللی دولت ها برای اعمال متخلفانه بین المللی که حاصل بیش از نیم قرن تلاش «کمیسیون حقوق بین الملل، در راستای توسعه و تدوین حقوق بین الملل است، بر همه حوزه های حقوق بین الملل سایه افکنده است. در این بین، برخی بر این باورند که حقوق بشر دوستانه در بستر طرح پیش نویس مزبور، به عنوان یک «رژیم خودبسنده» قلمداد شده است و فارغ از اصول و قواعد کلی مندرج در آن است. حقوق بشر دوستانه مصالحه ای است بین ضرورت های نظامی و ملاحظات انسان دوستانه و هدف از آن کاهش درد و رنج های غیر ضروری به هنگام مخاصمات مسلحانه از طریق قانون مند کردن عملیات نظامی و رفتار انسانی با اشخاص دستگیر شده است. این شاخه از حقوق بین الملل تنها در زمان مخاصمات مسلحانه بین المللی و غیر بین المللی به مرحله اجرا در می آید. مسئولیت دولتهای ثالث ناشی از نقض حقوق بشردوستانه در مخاصمات داخلی در واقع، بخشی از یک قاعده کلی تر تحت عنوان مسئولیت ناشی از کمک، مساعدت یا معاونت در نقض حقوق بین الملل است که سابقه زیادی در حقوق بین الملل ندارد و تنها از جنگ جهانی دوم است که چنین قاعده ای مطرح شده است. اصولا دولت ها در روابط بین المللی خود آزاد هستند که در چارچوب مقررات و موازین حقوق بین الملل به مبادلات اقتصادی، نظامی، فرهنگی و غیره با یکدیگر بپردازند و به یکدیگر برای مقاصد مختلف کمک نمایند. در جریان این مبادلات و کمکها، دولت های دریافت کننده کمک، بعضا مرتکب اقداماتی در جهت نقض تعهدات بین المللی مانند نقض حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه می شوند. دولت ها و اشخاص صدمه دیده از این اقدامات، با استناد به قاعده مسئولیت ناشی از کمک و مساعدت یا به عبارتی معاونت در نقض حقوق بین الملل، دولت های اعطا کننده کمک را، به علت تسهیل اعمال متخلفانه دولت دریافت کننده کمک، مسئول قلمداد می کنند. در این مقاله به مسئولیت بین المللی دولتها در تضمین اجرای حقوق بین الملل بشردوستانه و ابعاد آن می پردازیم.

مسئولیت بین المللی دولت، نقض حقوق بشر، حقوق بین الملل بشردوستانه، کنوانسیون های ژنورژیم