زهره منصوری خسرویه - گروه علوم تربیتی ، واحد اسلامشهر ، دانشگاه آزاد اسلامی ، اسلامشهر ، ایران
علیرضا عراقیه - گروه علوم تربیتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
نادر برزگر - گروه علوم تربیتی ، واحد اسلامشهر ، دانشگاه آزاد اسلامی ، اسلامشهر ، ایران
امیرحسین مهدیزاده - گروه علوم تربیتی ، واحد اسلامشهر ، دانشگاه آزاد اسلامی ، اسلامشهر ، ایران
حسینعلی جاهد - گروه مدیریت آموزشی ، واحد تهران غرب ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران

پیشینه و اهداف: از جمله حوزه های مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات که می تواند نقش موثری در انتقال دانش بشری داشته باشد، آموزش مجازی مبتنی بر وب است. بر این اساس و به ویژه از اسفندماه ۱۳۹۸ و با توجه به گسترش پاندومی کووید ۱۹؛ بهره گیری از آموزش مجازی در کنار آموزش حضوری در نظام آموزش عالی، ضرورت کاملا محسوسی پیدا کرده است. در نتیجه بسیاری از دانشگاه ها به تبع آن وارد عرصه آموزش مجازی برای دانشجویان خود شده اند. اما درباره چالش های احتمالی این محیط ها، هنوز اطلاعاتی در دسترس نیست تا بتوان با شناخت موانع و چالش ها و رفع آنها از مزایای آنها به نحو احسن استفاده کرد. در پژوهش حاضر، پژوهشگران در صدد برآمدند تا با استفاده از روش کیفی به تبیین تجارب و دیدگاه های ذینفعان جهت استخراج چالش های آموزش مجازی در دانشگاه بپردازند. بنابراین، پژوهش حاضر به واکاوی چالش ها و آسیب های آموزش مجازی در آموزش عالی در دوره همه گیری کرونا از منظر استادان پرداخته است.روش ها : روش پژوهش حاضر، از نظر اهداف کاربردی و از نظر ماهیت و نوع مطالعه کیفی از نوع تحلیل محتوا و با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختار یافته است. مشارکت کنندگان این پژوهش شامل استادان دانشگاه علامه طباطبایی بودند که تجربه تدریس در دوره های مجازی را داشتند و روش نمونه گیری به صورت هدفمند بوده و حجم نمونه تا رسیدن به حد اشباع نظری ادامه یافته و بر این اساس تعداد ۱۸ نفر از استادان دانشگاه علامه طباطبایی انتخاب شدند. ابزار پژوهش فرم مصاحبه نیمه ساختاریافته بوده و برای تجزیه و تحلیل یافته ها از روش تحلیل محتوا  استفاده شد. در این روش تحلیل، با توجه به ماهیت پرسش اصلی پژوهش آسیب های برنامه های درسی اجرا شده  علت کاوی و تبیین شدند و در نهایت چالش ها و آسیب های آموزش مجازی در دانشگاه ها در دوره همه گیری کرونا  در قالب شش چالش اصلی ارائه شدند.یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش، چالش های آموزش مجازی در قالب شش چالش اصلی طبقه بندی شدند و عبارتند از: ۱) «مهارت نا کافی اعضای هیات علمی در انتخاب و استفاده از رسانه های مناسب»، ۲) «ضعف دراستفاده نسبی اعضای هیات علمی از منابع مجازی، فناوری های مبتنی بر وب، خدمات آنلاین مشاوره و پشتیبانی های فنی»، ۳) «ضعف در استفاده نسبی اعضای هیات علمی از بسترهای تولید محتوای آموزشی در فضای مجازی»، ۴) «وضعیت نامناسب پهنای باند موجود در دانشگاه ها»، ۵) «سرعت ناکافی توسعه در زمینه به روزکردن مطالب دیجیتال» و ۶) «عدم انطباق ابعاد برنامه درسی موجود با آموزش مجازی». نتیجه گیری:  با توجه به شرایط کنونی جامعه (شیوع بیماری کرونا) و اهمیت یافتن کاربرد روش های مجازی در آموزش دانشجویان،  ضرورت دارد استادان در سیستم آموزش و یادگیری مجازی از انواع مهارت های برنامه درسی اعم از اهداف، محتوا، روش های تدریس، آموزش بهره مند باشند و آگاهی لازم را از چالش های ابزار و وسایل آموزشی و ارزشیابی دارا باشند. همچنین در تبیین این یافته ها باید عنوان نمود با توجه به چالش های جدی فرا روی استادان، پیشنهاد می شود یک واحد آشنایی با نرم افزارهای متنوع آموزش مجازی و ظرفیت های آن برای آموزش مجازی در برنامه آموزشی ویژه استادان در نظر گرفته شود. توجه به زیرساخت هایی نظیر پهنای باند، منابع الکترونیکی و محتوای دیجیتالی و همچنین مساله به روز نگه داشتن ابزار و تجهیزات ارتباطی و بهره گیری از فناوری های نوین آموزش مجازی از جمله شبکه های اجتماعی مجازی در کنار سیستم های آموزش مجازی در دانشگاه ها از نکات مهم دیگر محسوب می شود.           

آموزش مجازی, چالش ها و آسیب های مجازی, دانشگاه, دوره همه گیری کرونا