علی صارمی راد - Department of Agronomy and Plant Breeding, Young Researchers and Elite Club, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran
داریوش طالقانی - Sugar Beet Seed Institute (SBSI), Agricultural Research Education and Extension (AREEO), Karaj, Iran

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: قند یک ماده مقوی است که سبب تولید بخش اعظمی از انرژی در جیره غذایی جمعیت کره زمین می شود. جایگاه چغندرقند در تامین بخشی از قند مورد نیاز جامعه بشری بر کسی پوشیده نیست. با توجه به نیاز جامعه، اصلاح هیبریدهای چغندرقندی که به لحاظ کمی و کیفی از مقادیر قند بالایی برخوردارند، یک امر اجتناب ناپذیر است. در این میان علاوه بر ژنتیک گیاه و عوامل محیطی، برهمکنش میان ژنوتیپ- محیط با تاثیر بر جنبه های مختلف فرآیندهای گیاهی، نهایتا عدم یکنواختی عملکرد در شرایط محیطی مختلف را باعث می شود. از این رو، مطالعه حاضر با هدف بررسی تاثیر برهمکنش ژنوتیپ- محیط بر پایداری هیبریدهای مختلف چغندرقند در شرایط محیطی متفاوت به مرحله اجرا درآمد. مواد و روش ها: تعداد ۱۵۵ هیبرید چغندرقند، در نتیجه تلاقی میان ۱۵۵ لاین اینبرد با سینگل کراس نرعقیم منوژرم تجاری تحت کد ۷۱۱۲×SB۳۶ حاصل شد. هیبریدهای منوژرم در قالب طرح آماری مقایسه عملکرد مقدماتی (آگمنت) به همراه یک شاهد داخلی (سینا) و چهار شاهد خارجی (نووودورا، مودکس، لوریکوئیت و پیرولا) در هفت منطقه خوی، شیراز، کرج، کرمانشاه، مشهد، میاندوآب و همدان در سال ۱۳۹۹ کشت شدند. پس از برداشت محصول و برآورد عملکرد قند مربوط به هر یک از هیبریدهای آزمایشی، تجزیه پایداری ویژگی مذکور با به کارگیری روش های پارامتری تک متغیره و ناپارامتری انجام شد. یافته ها: تجزیه پایداری عملکرد قند هیبریدها بر اساس آماره های پارامتری ضریب تغییرات محیطی هیبرید های ۱۴۶، ۱۳۹ و ۴۷، اکووالانس ریک هیبریدهای ۶ و ۱۸، ضریب رگرسیونی فینلی و ویلکینسون هیبریدهای ۱۲۶ و ۱۰۰، ضریب تبیین پنتوس هیبریدهای ۵۲، ۱۱۹، ۱۰۴، ۶ و ۵۹ و مدل رگرسیونی پرکینز و جینکز هیبریدهای ۸ و ۱۴۳ را به عنوان پایدارترین هیبریدها معرفی کردند. آماره های ناپارامتری مجموع رتبه کنگ هیبرید ۹۶ و رقم لوریکوئیت، معیار بیشینه فاکس رقم پیرولا، معیارهای هان هیبریدهای ۹۶ و ۱۸ و رقم لوریکوئیت و معیارهای تنارازو هیبریدهای ۱۸، ۶، ۶۳ و ۱۲۷ و رقم سینا را تحت عنوان ژنوتیپ هایی که از پایداری مناسبی برخوردارند، معرفی نمودند. نتیجه گیری: نتایج به دست آمده از مطالعه حاضر، حاکی از این بود که برهمکنش ژنوتیپ- محیط، ویژگی های کمی و کیفی عملکرد قند هیبریدهای چغندرقند را تحت الشعاع قرار می دهد، لذا هنگام اصلاح هیبریدهای جدید باید این موضوع مد نظر قرار گیرد؛ زیرا برآورد برهمکنش ژنوتیپ- محیط این امکان را فراهم می نماید تا در خصوص اصلاح برای سازگاری عمومی یا خصوصی که بستگی به ثبات و پایداری عملکرد در یک دامنه محدود یا گسترده ای از شرایط محیطی دارد، تصمیم گیری شود و گام موثری در جهت توسعه ارقام حائز پایداری و سازگاری با محیط های هدف طی گردد.  

Adaptability and Sugar Beet, Eberhart and Russell, Interaction, Statistics, آماره, ابرهارت و راسل, برهمکنش, سازگاری و چغندرقند