بررسی تحولات ضد قهرمان درحماسه های ملی، دینی و تاریخی با تحلیل شش منظومه حماسی

    متون حماسی جزو جدا نشدنی ادبیات فارسی هستند که شاه‎کار اصلی آن شاهنامه فردوسی است. بعد از شاهنامه، حماسه ­سرایی رواج پیدا کرد و به تقلید از آن در دوره های مختلف، انواع حماسه ­های دینی و تاریخی سروده شد؛ اما در سرایش آن ها، تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی که در کشور ایجاد شد، تاثیر گذاشت و به تناسب تحولات، موضوع، جای‎گاه، ویژگی­ها و اهداف شخصیت­های حماسی نیز تغییر کرد. در این پژوهش با هدف تاملی بر تحولات ضد قهرمان و تفاوت­ها و شباهت­های آن در حماسه­های ملی، دینی و تاریخی، منظومه­های حماسی بانوگشسب­نامه و فرامرزنامه از حماسه ملی، علی‎نامه و خاوران­نامه از حماسه دینی و تمرنامه، جنگ نامه کشم و جرون‎نامه از حماسه تاریخی به روش کتاب‎خانه ­ای و بر مبنای نگارش توصیفی-تحلیلی بررسی شده است. نتیجه پژوهش نشان می­دهد حماسه­های دینی و تاریخی نیز بر بنیاد حماسه ملی استوار شده­؛ اما در تقابل بنیادین خیر و شر، هم سو با مضمون و هدف قهرمان داستان، دچار دگرگونی شده است. وجه مشترک هر سه نوع حماسه، وجود ضد قهرمان انسانی جدال گر با صفات بدنژادی، اهریمنی و تنومندی است؛ اما این ضد قهرمان در حماسه دینی و تاریخی با انگیزه قهرمان و روایت تاریخی در اهداف جدال، کنش و صفات ضد قهرمان و سرانجام ضد قهرمان متغیر گشته است.

Keywords:

تاریخی , تحول , حماسه , دینی , ضد قهرمان , ملی