توصیف و بررسی پوشاک رستم در شاهنامه دستنویس ۹۵۳ه.ق پاریس

چکیده      رستم یکی از اسطوره های نام­دار شاهنامه فردوسی است که به لقب پلنگینه­پوش نیز شهرت دارد. فردوسی در شاهنامه، خفتانی به نام ببر بیان بر تن رستم می کند و در کنار آن در روایات حماسی غرب ایران نیز کلاهی از پوست سر دیو سفید (کلاه کله­پلنگی) بر سر رستم می نهند. بدین سان ببر بیان و کلاه کله­پلنگی نماد تصویری رستم می شود که در اکثر نگاره های نسخ مصور از شاهنامه، شناس نامه تصویری وی است. در میان نسخ مصور، نسخه شاهنامه دست­نویس۹۵۳ه.ق پاریس متعلق به مکتب دوم تبریز و قزوین عصر صفوی به جهت داشتن تصاویری واضح از پوشاک، منبعی مناسب برای پژوهش در این حوزه است. از آن جا که نمادهای فرهنگی اسطوره ها در آثار هنری بازنمود پیدا می کنند، این پژوهش گامی در جهت شناسایی و ریشه یابی نمادهای یاد شده است و از این رو میزان پای­بندی به نمادهای اسطوره ای در نگاره های تاریخی را می توان سنجید. پرسش پژوهش این است: نگارگر نسخه ۹۵۳ ه.ق پاریس از پوشاک تا چه میزان در نمایش رستم به عنوان یک اسطوره حماسه استفاده کرده است؟ با توجه به مطالعات و بررسی های صورت­گرفته، نگارگر نسخه ۹۵۳ ه.ق پاریس، با آگاهی از متن شاهنامه و تحت تاثیر نگارگری روایی، در ترسیم رستم به هنگام نبرد، از پوشاک در جهت القای اسطوره وار بودن این شخصیت بهره برده و هم­چنین به الگوی مرسوم زمان خود (صفوی) نیز وفادار بوده است. نویسنده در پژوهش انجام شده بر این نکته اذعان دارد که هنرمند قرن دهم هجری، به جهت وجود بسترهای مناسب علمی و هنری و دست­رسی به نسخ مصور قرون ماقبل خود، چنان پرورانده شده که در هنرنمایی، با درایت و به طور آگاهانه از پوشاک در جهت نمایش بهتر قدرت و نیروی خارق العاده رستم در شاهنامه۹۵۳ ه .ق بهره برده است.

Keywords:

کلیدواژه ها: نگارگری صفوی , شاهنامه۹۵۳ ه .ق پاریس , رستم , ببربیان , کلاه کله پلنگ