مهدی رضا کمالی بانیانی - دانشجوی پسا دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک
مهرداد اکبری گندمانی - استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه اراک. رشته زبان و ادبیات فارسی

تعلیق، کیفیتی است که نویسنده برای واقعیتی که در شرف تکوین است، در داستان خود می آفریند و خواننده را مشتاق و کنجکاو به ادامه داستان می کند؛ ازین رو، هر حالتی، اعم از کشمکش های داستانی، پیچیدگی، ابهام و ... که خواننده را به داستان، اشخاص داستان، سرنوشت آنان و روند ماجرا، حساس کند، در حوزه تعلیق قرار می گیرد. این امر، نه تنها از کسل شدن و بی حوصلگی خواننده می کاهد؛ بلکه، سبب پویایی و تحرک بیشتر روایت نیز می گردد. یکی از داستان هایی که عنصر تعلیق، نقش موثری در سیر خطی و طولی آن داشته است، نبرد رستم و اسفندیار در شاهنامه است. در این داستان طولانی، عوامل متعددی، سبب ساز تعلیق شده اند که هر کدام به نحوی، به پویایی داستان، کمک کرده اند. در بررسی صورت گرفته، براعت استهلال، پیش بینی های رخ داده، کشمکش های درونی شخصیت ها، بازگشت های روایی، جزئی نگری در توصیفات، طولانی شدن گفتگوها و انواع آن(تک گویی درونی و حدیث نفس گویی و ...)، انواع تداعی های لفظی و معنوی(شیوه داستان در داستان، و ...)، همگی، از جمله ترفندهای تعلیق، در این داستان بوده اند که از سویی، سبب تداوم داستان و به تعویق انداختن پایان داستان شده اند و از سوی دیگر، اشتیاق خواننده را، برای درک چگونگی این روند، افزایش داده اند. در پژوهش پیش رو، پس از آشنایی با مفهوم تعلیق و ویژگی های آن، به عناصر و شیوه هایی که نقش موثری در ایجاد تعلیق در داستان رستم و اسفندیار داشته اند، پرداخته شده است.

تعلیق, کشمکش, رستم و اسفندیار