عظیم جباره ناصرو - استادیار دانشگاه جهرم

چکیده داستان رستم و اسفندیار یکی از داستان های زیبا و دلکش شاهنامه است که در میان عامه ی مردم نیز بازتاب گسترده ای داشته است. این تراژدی از دیرباز در نواحی مختلف ایران رواج داشته و گاه دچار دگرگونی ها و تحریف هایی نیز شده است. یکی از مناطقی که این داستان از دیرباز در آن رواج داشته است، منطقه ی کهن کوهمره سرخی است. این داستان نیز مانند بسیاری دیگر از روایت ها از ذهن و خاطر مردم این دیار فراموش شده است و تنها به وسیله ی مسن ترین و معروف ترین نقال این منطقه- علی حسین عالی نژاد، آخرین بازمانده ی نقالان و راویان منطقه- روایت می شود. روایت نقالی داستان رستم و اسفندیار در این منطقه، آمیزشی از حماسه و باورهای عامیانه و اساطیری بومیان منطقه است. بررسی های نگارنده در روایت-های حماسی موجود در این منطقه و به ویژه روایت اخیر نشان دهنده ی این نکته است که نقالان و راویان کوشیده اند با وارد کردن باورها و عناصر بومی و اساطیری رایج در میان مردم، پذیرش این روایت ها را برای همگان بیشتر کنند. واکاوی آن افزون ب داستان­ رستم و اسفندیار یکی از داستان­های زیبا و دل­کش شاهنامه است که در میان عامه مردم نیز بازتاب گسترده­ای داشته است. این تراژدی از دیرباز در نواحی مختلف ایران رواج داشته و گاه دچار دگرگونی­ها و تحریف­هایی نیز شده است. یکی از مناطقی که این داستان از دیرباز در آن رواج داشته است، منطقه کهن کوهمره سرخی است. این داستان نیز مانند بسیاری دیگر از روایت­ها از ذهن و خاطر مردم این دیار فراموش شده است و تنها به وسیله مسن­ترین و معروف­ترین نقال این منطقه، علی حسین عالی­نژاد، آخرین بازمانده نقالان و راویان منطقه، روایت می­شود. روایت نقالی داستان رستم و اسفندیار در این منطقه، آمیزشی از حماسه و باورهای عامیانه و اساطیری بومیان منطقه است. بررسی­های نگارنده در روایت­های حماسی موجود در این منطقه و بویژه روایت اخیر نشان­دهنده این نکته است که نقالان و راویان کوشیده­اند با وارد کردن باورها و عناصر بومی و اساطیری رایج در میان مردم، پذیرش این روایت­ها را برای همگان بیش­تر کنند. واکاوی آن افزون بر ثبت روایتی که پیش از این در هیچ ماخذی ثبت و بررسی نشده است، بخشی از باورهای اساطیری مردم این منطقه را نشان می­دهد. یافته­های این پژوهش در بخش­های زیر آمده است: الف)- خلاصه روایت نقالی؛ ب)- بررسی و تحلیل روایت در چند بخش: ۱- تولد اسفندیار؛ ۲- اسطوره باروری؛ ۳- ایزدان شهید شونده؛ ۴- باور به اجنه. ر ثبت روایتی که پیش از این در هیچ ماخذی ثبت و بررسی نشده است، بخشی از باورهای اساطیری مردم این منطقه را نشان می دهد. یافته های این پژوهش در بخش های زیر آمده است: الف)- خلاصه ی روایت نقالی؛ ب)- بررسی و تحلیل روایت در چند بخش: ۱- تولد اسفندیار؛ ۲- اسطوره ی باروری؛ ۳- ایزدان شهید شونده؛ ۴- باور به اجنه.

کلید واژگان: اسفندیار, روایت نقالی, اسطوره باوری. باورهای عامیانه, ایزد شهید شونده