آناهیتا مقبلی - دانش یار گروه پژوهش هنر. دانش گاه پیام نور. ایران
بهناز پیامنی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی. دانش گاه پیام نور. ایران.

چکیده نشانه شناسی به مطالعه نظام­های نشانه­ای در زندگی اجتماعی می­پردازد. نظریه های نشانه­شناختی در زمینه تحلیل آثار هنری و تصویری نیز کارآمد است. نشانه شناسی در تحلیل متن بصری و سبک آثار هنری به گستره معناهای متن نزدیک می شود. آفرینش هنری، عینیت بخشیدن به زیباییست و در نگاه نگارگر ایرانی قلمرو زیبایی با عالم مثال قرین است. فضا در نگارگری ایرانی نمودیست از فضای ملکوتی و هنرمند در بیان آن از زبان واقع­گرایانه استفاده نمی کند، بلکه زبان او، زبان نماد و نشانه است. مطالعه تطبیقی سه نگاره با عنوان مشترک «کشتن بهرام گور، اژدها را» از سه شاهنامه سلطان ابوسعید (مورخ ۷۳۰ه.ق)، شاهنامه مکتب شیراز (مورخ ۷۷۱ه.ق محفوظ در موزه توپقاپی سرای استانبول) و شاهنامه­ای مربوط به مکتب مشهد- قزوین (مورخ ۹۸۸ه.ق) از منظر نشانه­شناسی و سبک هنری آن از اهداف نگارندگان در مقاله است. نویسندگان، در آغاز به بحث عالم خیال و تاثیر و بازتاب آن در این نگاره­ها می پردازند، سپس نشانه­های نمادین، نمایه­ای و شمایلی را در دو نگاره بررسی و در خلال پژوهش، معنی هایی ضمنی اژدها و بن­مایه اژدهاکشی را تحلیل کرده اند. هم چنین شخصیت بهرام در اسطوره و تاریخ تبیین شده است. این پژوهش تطبیقی و توصیفی - تحلیلیست. دستاوردهای پژوهش نشان می دهد گرچه نگارگر در تصویر کردن اصل شعر وفادار است، در عین حال تابع صرف متن نبوده است، بلکه با انتخاب فرازی از شعر و در آمیختن آن با خیال و ارزش­های عرفی و هنری در برهه تاریخی خود، روایت تصویری خلاقانه خود را از این مضمون ها ارائه می­دهد.

نشانه شناسی, نگارگری شاهنامه, مکتب تبریز اول, مکتب شیراز, مکتب قزوین- مشهد