بررسی نمادهای تصویری «فر» (با تاکید بر نگاره های شاهنامه)

نقش­مایه­های نگاشته شده در نگاره­های شاهنامه، از سویی در پیوند با نظام نشانه های متنی است و از سوی دیگر از تبار نظام نشانه­های تصویری. نمونه­ای از این نظام دوگانه تصویری- متنی، در مفهوم مینوی فر و نقش­مایه­های تصویری آن بچشم می­خورد. در نظام متنی، فره کیانی نشان دهنده مشروعیت شاه است. در پژوهش­های انجام شده درباره فر، پژوهش گران عموما به توصیف مفهوم فر و چگونگی کاربرد آن در شاهنامه و متون کهن پرداخته­اند. تاکید این آثار، بیش تر بر جنبه معنایی فر است. نویسندگان در پژوهش حاضر سعی دارند تا از روی کردی دیگر، بر بررسی مفهوم فره بپردازند. آنان مفهوم فر را در میان نقش­ها و نگاره­ها جست وجو می­کنند تا دریابند تصویرگران چگونه این مفهوم را به نقش کشیده­اند؟ نویسندگان این جستار در جست وجوی نمادهای تصویری فر از لابه­لای نگاره های شاهنامه، سنگ­نگاره­ها و نقش درفش­ها هستند. به این منظور، علاوه بر منابع متنی، از نگاره­ها نیز به مثابه منابع تصویری بهره می­گیرند. بررسی نگاره­ها نشان می­دهد که فر، در قالب سه نقش­مایه نور، پرنده و سریر نمود یافته ­است. این سه نقش­مایه هریک نمودهایی مختلف دارند که در این پژوهش به بررسی آن­ها خواهیم پرداخت. هدف در این جستار، یافتن نمادهای فره از طریق کندوکاو در منابع تصویری است.

Keywords:

فر , شاهنامه , نگارگری , منابع تصویری , شمسه , هاله نور , تاج , دستارچه , هما , شاهین , عقاب , تخت , شیر