کریم شعبانی - دانشجوی دکتری علوم ارتباطات اجتماعی، واحد قشم، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین الملل قشم، ایران
علی گرانمایه پور - استادیار علوم ارتباطات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
شهناز هاشمی - عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، تهران، ایران

هدف از مطالعه حاضر، بررسی راه های تشخیص اخبار جعلی در رسانه ها به ویژه شبکه های اجتماعی بوده، زیرا سرعت انتشار خبر جعلی در رسانه های نوین و تاثیر سوء آن بر افکار عمومی، در مواردی غیرقابل جبران است.روش مطالعه حاضر کیفی و جامعه آماری آن شامل خبرگان حوزه علوم ارتباطات، رسانه و خبررسانی، که از روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی (ارجاع زنجیره ای) بر اساس معیارهای ورود به مطالعه انتخاب شده اند، بود. اطلاعات موردنیاز با استفاده از مطالعات اسنادی و مصاحبه نیمه ساختاریافته به مدت ۱۷۲۰ دقیقه و به تعداد ۱۵ مصاحبه با شرط اشباع نشری به دست آمد و جهت اعتبار سنجی تحلیل تماتیک از روش دریافت بازخورد مشارکت کنندگان استفاده شد. تحلیل نتایج با استفاده از نرم افزار MAXQDA ۲۰۲۰ و روش تحلیل تماتیک انجام گرفت.نتایج تحلیل، در غالب ۴۳۹ مفهوم کلیدی و ۵۷ کد ، ۱۲ تم فرعی و ۵ تم اصلی «شاکله محتوایی»، «عامل نشر»، «منبع خبر»، «قوانین» و «الگوریتم های ماشینی» شکل دهی شدند.تفسیر و تحلیل داده ها نشان داد که تشخیص اخبار جعلی در رسانه و شبکه های اجتماعی در ایران بیش از هر چیز نیاز به تشکیل پایگاه داده ای جهت مقایسه و الگوبرداری شیوه های نگارش خبر جعلی و تشخیص آن داشته است و باید پژوهش های بیشتری درزمینه ی تحلیل محتوا به زبان فارسی صورت گرفته تا درک بهتری از الگوهای نوشتاری خبر جعلی به زبان فارسی به دست آید.

اخبار جعلی, رسانه, شبکه های اجتماعی