خدیجه پورعطاکش - گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری

چکیدهبافت مرکزی و قدیمی شهرها،که روزگاری مهم ترین و بهترین محلههای مسکونی شهرها بودهاند و به دلیل حضور اجتماعات انسانی امروز دارای عناصر تاریخی و به یادمانی باارزش متعددی هستند، در حال حاضر، دچار فرسودگی ناکارآمدی شده است. امروزه با رشد روزافزون شهرنشینی، مشکلات شهری بیش از هر زمان دیگری دامنگیر شهرهای کشور گردیده است، این مشکلات با تاثیر گذاری بر تمامی جنبه های شهرنشینی، روابط منطقی زندگی شهرنشینی را نابسامان نموده است و کیفیت کلی و قابلیت زندگی در آن ها را به شدت کاهش داده و زمینه ناپایداری در آن ها را فراهم کرده است(عربشاهی، ۱۳۸۲: ۲۸). بافت فرسوده شهری یکی از موارد مطرح در کلیه شهرهای کشور است که هر کدام متناسب با شرایط انسانی و طبیعی خود نیازمند مداخله و اصلاح است، از آنجایی که بافت فرسوده در اکثر شهرها هسته اولیه شکل گیری شهر را شامل می شود. در همین راستا مشارکت و استفاده از مزایای آن در تحقق طرح های ساماندهی بافت فرسوده شهری امری انکارناپذیر است به طوریکه امروزه مسجل شده است که حضور و مشارکت مردم در مداخلات صورت گرفته و دراین راستا نقش اصلی را درتحقق پذیری طرحها ایفا می نماید چرا که سازمان ها و نهادهای مسئول شهری خود درگیر مسائل و چالش های فراوان دیگری هستند که توانایی آنها درمقابله با مشکلات بافتهای فرسوده به شدت کاهش می دهد این مشارکت ضمن فراهم آوردن زمینه تحقق این طرح ها عرصه ای برای شناخت و اعمال دقیق خواسته ها در برنامه ریزی و طراحی نیز به شمار می رود. نتایج نشان می دهد رویکرد بازآفرینی شهری در پاسخ به عدم توجه به جنبه های اجتماعی و به طور اخص مشارکت شهروندان در طرح های ساماندهی بافت فرسوده و تاکید صرف بر جنبه های اقتصادی و کالبدی که منجر به شکست این طرح ها بوده مطرح شده است. توجه به مشارکت به عنوان یک رکن اصلی در بازآفرینی شهری، نظر پژوهشگران را به سمت عوامل موثر در ارتقای مشارکت جلب کرده است. طبق مطالعات عامل سرمایه اجتماعی به عنوان یک مولفه موثر در میزان مشارکت شهروندان در طرح های بهسازی نوسازی مطرح است.

واژگان کلیدی: مشارکت اجتماعی، ساماندهی، بافت فرسوده شهری