محمد رضا رضایی - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد
مجتبی رفیعیان - دانشیار گروه شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس
سیدمصطفی حسینی - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد

امروزه خسارت های فراوان مخاطره های طبیعی و انسانی به محیط و کالبد شهرها موجب شده است که مفهوم تاب آوری برای کاهش آثار سوانح، به حوزه ای مهم در عرصه مدیریت بحران تبدیل شود. این پژوهش کاربردی است و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، با هدف شناسایی شاخص ها و عوامل موثر بر تاب آوری کالبدی محله­های شهری، سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری کالبدی در محله­های منتخب شهر تهران و ارائه چارچوبی برای سنجش میزان تاب آوری کالبدی در شهرها انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش، تمام خانوارهای ساکن در محله­های شهر تهران است. حجم نمونه در تحقیق، با استفاده از فرمول کوکران، معادل ۳۶۹ خانوار برآورد شد. برای انجام پژوهش، ابتدا با استفاده از منابع کتابخانه ای، شاخص ها و عوامل موثر بر تاب آوری کالبدی اجتماع­های شهری شناسایی و تعریف عملیاتی شدند و سپس با استفاده از روش میدانی و پرسشنامه، جمع آوری اطلاعات مورد نیاز تحقیق صورت گرفت. در مرحله بعد، با استفاده از روش مجموع ساده وزین (SAW)، ماتریس اولیه تصمیم گیری تهیه شد و سپس براساس روش الکتره، وضعیت محله­های مورد مطالعه از نظر تاب آوری کالبدی محاسبه شد. نتایج نشان می­دهد محله قیطریه و قلعه مرغی به ترتیب، از نظر تاب آوری کالبدی در بهترین و بدترین وضعیت و محله­های ستارخان و نارمک در رتبه های دوم و سوم از نظر تاب آوری کالبدی قرار دارند. همچنین به دلیل داشتن قابلیت اجرایی، می­توان از چارچوب این پژوهش برای سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری در سایر محله­ها و نواحی شهری استفاده کرد.

تاب آوری, جوامع شهری, روش الکتره, کلان شهر تهران