مراد کاویانی راد - گروه جغرافیای سیاسی، دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی

فهم جغرافیای سیاسی، مستلزم درک کنش متقابل جغرافیا و سیاست است. از زمان طرح دانش واژه جغرافیای سیاسی، از این علم تعاریف و تفاسیر مختلفی ارائه شده است که اغلب آن­ها تابع پارادایم حاکم و تخصص مفسران بوده اند. تفاسیر جدید نیز متاثر از مکتب فضا، به گزاره «جغرافیای سیاسی به مطالعه کنش متقابل فضا و سیاست می پردازد» بسنده کرده اند. پرسش­وپاسخ ها در جامعه دانشگاهی ایران نیز گویای آن است که این گزاره، به­حد کافی قابل درک نبوده است. از این­رو، ارائه تعریفی علمی و کاربردی برای حوزه های پژوهشی و دانشگاهی، ضرورتی گریزناپذیر است. پژوهش حاضر با ماهیتی بنیادی و روش تفسیری-تحلیلی، بر آن است که با استفاده از منابع کتابخانه ای در چارچوب فهم جغرافیا و امر سیاسی، تعریفی نو از جغرافیای سیاسی به دست دهد تا قلمروهای معرفتی جغرافیای سیاسی بازشناخته شوند و از ورود پژوهشگر به مرزهای رشته های دیگر جلوگیری شود. نتایج نشان می­دهد قلمرو، مفهومی بیش از یک ظرف فضایی دارد، بازتابی از اقتدار، قدرت و کنترل انسان به­شمار می آید و مسائل مربوط به قلمرو و قلمروخواهی، بن مایه مسائل جغرافیایی سیاسی است. براساس چنین ویژگی هایی، جغرافیای سیاسی، علمی است که ابعاد سیاسی فضای جغرافیایی را در قالب کنش متقابل مناسبات قدرت (در ابعاد همزیستی، هماوردی، تنش، کشمکش و جنگ) با قلمرو (فضا و سرزمین) و قلمرومندی (قلمروخواهی، قلمروسازی و قلمروداری) انسان مطالعه می کند.

امر سیاسی, جغرافیای سیاسی, قلمرو, قلمرومندی, مناسبات قدرت