نجمه رضاسلطانی - دانشجوی دکترای مدیریت ورزشی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه محقق اردبیلی
مهرداد محرم زاده - استاد تمام مدیریت ورزشی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه محقق اردبیلی
محسن وحدانی - استادیار مدیریت ورزشی دانشکده علوم ورزشی دانشگاه اصفهان

سازمان بهداشت جهانی دوره سالمندی را اینگونه دسته بندی می کند: ۵۹-۴۵ میانسال۷۴-۶۰/ سالمند جوان۹۰-۷۵ /سالمند۹۰/ به بالا خیلی سالمند. توجه به اوقات فراغت سالمندان در جامعه کنونی و خصوصا ایران ضروری به نظر میرسد.تاکنون مطالعات بسیاری در این زمینه انجام شده است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف شناسایی پیشایندها و پیامدهای اوقات فراغت سالمندان ایرانی انجام شده است. این پژوهش با رویکردی کیفی و شیوه تحلیل محتوا انجام شد. تعداد ۲۶۴ مطالعه با جستجو در پایگاه های اطلاعاتی Google Scholar، Magiran، Noormags، Ensani، و Sid با کلید واژه های سالمندی، اوقات فراغت، ورزش، فعالیت بدنی، فراغت سالمندان در سال ۱۴۰۰در بازه زمانی از سال ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰شناسایی شد. این مقالات بررسی و تعداد ۱۳۰ مقاله تکراری حذف شد. در مرحله بعد با بررسی متن کامل ۱۳۴ مقاله، در نهایت ۳۲ مقاله مورد کدگذاری و تحلیل قرار گرفت. مجموعا ۲۴۶ کد باز استخراج شد. در گام دوم با انجام کدگذاری محوری وانتخابی تعداد ۱۰ مقوله فرعی و دو مقوله اصلی احصا شد. مقوله اصلی پیشایند ها دربردارنده مقوله های فرعی: بعد جمعیتشناختی، بعد اقتصادی، بعد فرهنگی، بعد سیاست گذاری، موانع مشارکت در فعالیت های اوقات فراغت، و عوامل موثرفرهنگی-اجتماعی-انگیزشی بود. مقوله اصلی دوم با عنوان پیامد ها شامل مقوله های فرعی: بعد روانشناختی، بعد جسمانی، افزایش کیفیت زندگی، و فعالیت های رایج اوقات فراغت بود. با بررسی این موارد می توان بیان کرد که جنسیت، سن، میزان تحصیلات و وضعیت تاهل سالمندان ایرانی از جمله موارد موثر در تعیین گرایش آنها به اوقات فراغت و کیفیت آن است. همچنین میزان درآمد، هزینه های لازم مصرفی در اوقات فراغت و امکانات مالی افراد سالمند نیز نقش تعیین کننده ای ایفا می کند. علاوه براین نمیتوان از نقش رسانه وتبلیغات برای ترویج اوقات فراغت در سطح جامعه، عوامل امکاناتی، برنامه-ریزی فراغتی و اقدامات تسهیلاتی برای اوقات فراغت سالمندان در ایجاد این بستر غافل شد. موانع مشارکت در فعالیت های اوقات فراغت ناظر بر عوامل بازدارنده ساختاری (مانند ترافیک، آلودگی هوا و صوت، نداشتن آگاهی کافی و ... )، عوامل درون فردی (مانند ادراکات فرهنگی، حالات روانی، گرایش و ...)، و عوامل بین بین فردی (مانند تعاملات با اطرافیان) است. عوامل موثر فرهنگی- اجتماعی- انگیزشی نیز ناظر بر ایجاد بستری برای تشویق و ایجاد انگیزه به تحرک و بهبود نقشاجتماعی سالمند است. گذران اوقات فراغت سبب ارتقای سطح سلامت جسمی، روانی و افزایش امید به زندگی و استقلال در نتیجه فعالیت اوقات فراغت خصوصا فعالیت تفریحی – ورزشی میباشد.

سالمندان، اوقات فراغت، ایران، پیامد.