حسین آقاجانی - استادیار، گروه توسعه پایدار شهری منطقه ای جهاد دانشگاهی مشهد، مشهد، ایران
فرناز سرکاری - کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

توسعه شهرنشینی متناسب با محیط زیست موضوعی مهم برای پایداری است. درک درست رابطه بین شهرنشینی و محیط زیست برای توسعه هماهنگ هر دو سیستم بسیار ضروری است. در دهه های اخیر گسترش شهرنشینی و زیرساخت های انسان ساخت بدون توجه به منابع محیط زیست رو به افزایش بوده است که باعث آثار فراوانی از قبیل کاهش منابع و آلودگی های محیط زیستی شده و آینده توسعه پایدار استان را به شدت تهدید کرده است. در این مطالعه تعادل بین زیرسیستم های شهرنشینی و محیط زیست با استفاده از مدل درجه هماهنگی دوگانه در شهرستان های استان خراسان رضوی بررسی و رتبه بندی شهرستان ها بر اساس امتیاز درجه هماهنگی دوگانه انجام شد. بر اساس امتیاز شهرستان ها، در هر زیرسیستم، شهرستان ها در چهار منطقه ۱. فشار شهرنشینی؛ ۲. فشار محیط زیستی؛ ۳. فشار دوگانه؛ ۴. عدم فشار تقسیم و رابطه بین درجه هماهنگی دوگانه و مناطق با یک دیگر مقایسه شده است. نتایج نشان می دهد شهرستان های گناباد (۰.۶۶) و درگز (۰.۶۲) به ترتیب بالاترین امتیاز تعادل را به دست آورده و در دسته تعادل اولیه قرار گرفته اند. شهرستان های خوشاب (۰.۳۶)، مه ولات (۰.۳۸)، داورزن (۰.۳۹) به ترتیب پایین ترین وضعیت تعادل را داشته و در دسته عدم تعادل متوسط جای گرفته اند؛ درحالی که اکثر شهرستان های قرارگرفته در مناطق فشار دوگانه و فشار زیست محیطی در دسته عدم تعادل کم واقع شده اند و اکثر شهرستان های واقع در مناطق عدم فشار و دارای فشار شهرنشینی در دسته نزدیک به تعادل جای گرفته اند. به طور کلی بر اساس محاسبات انجام شده درجه هماهنگی دوگانه از منطقه فشار دوگانه به منطقه دارای فشار زیست محیطی و بعد از آن منطقه دارای فشار شهرنشینی و در انتها منطقه عدم فشار در حال افزایش بوده است.

تعادل زیرسیستم ها, تقسیم بندی, درجه هماهنگی دوگانه, شهرنشینی, محیط زیست