موسی عاکفی قاضیانی - استادیار گروه حقوق دانشگاه پیام نور تهران
محمد عاکفی قاضیانی - دانشجوی دکتری حقوق بین الملل دانشگاه قم

اصل حاکمیت دولت ها از اصول بنیادین حقوق بین الملل است که به موجب آن دولت ها بر تمامی فعالیت های داخل در قلمرو خود حاکمیت دارند. حاکمیت دولت ها بر فضای مجازی نیز اعمال می شود که همواره با چالش هایی نیز مواجه بوده است. عمده این چالش ها تهدیدات در فضای مجازی است که زیرساخت ها، حریم خصوصی افراد، اطلاعات کاربران و غیره را هدف قرار می دهد. لذا دولت ها نه تنها بهشکل سنتی موظف به حمایت از حریم خصوصی اتباع خود بوده اند، بلکه در فضای مجازی نیز باید از حریم خصوصی آنها حفاظت و حمایت نمایند. اما آیا مبانی چنین تعهدی را می توان در سیره معصومین و فقه اسلامی نیز یافت؟ مقاله پیشرو، در پی ارائه پاسخ به این سوال است که حریم خصوصی افراد چیست و موارد حمایت از این مقوله در قوانین و مقررات و در پرتو سیره حضرت علی که تجربه خلافت را در کارنامه خود دارند کدام است؟ لذا با روش کتابخانه ای، پس از مقدمه و ارائه برخی مفاهیم، روایاتی دال بر حمایت از جنبه های مختلف حریم خصوصی افراد مورد اشاره قرار گرفته است و همچنین برخی قوانین و مقررات حقوقی معاصر نیز در این زمینه مورد بررسی و تحلیل بوده است. در پایان، این نتیجه حاصل شده است که با توجه به ابعاد مختلف حریم خصوصی که مورد حمایت حضرت قرار داشته است، می توان این احکام را به فضای مستحدث مجازی نیز تعمیم داد و حمایت از حریم خصوصی را در این فضا، نه صرفا با تبعیت از الگوهای حاکم غربی، بلکه با استناد به سیره و کلام حضرت علی و به عنوان مقوله ای حاکمیتی بیش از پیش دنبال نمود. رویکرد حقوقی بین المللی معاصر برخی کشورها به رهبری روسیه و چین، در راستای ایجاد امنیت اطلاعات نیز نه تنها تعارضی با آموزه های اسلامی ندارد، بلکه هم راستا با همین مواضع فقهی، حقوقی و اخلاقی حضرت تلقی می شود.

امام علی، حریم خصوصی، فضای مجازی، روسیه، چین