محمد مهدی فر - پژوهشگر مرکز پژوهشی مبنا
زهرا زندیه - دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه قم

با گذشت حدود پنج قرن از پیدایش نظریه «دولت»، هنوز اندیشه سیاسی واحد در باب این مفهوم پرمناقشه وجود ندارد. دولت به عنوان ظرف پیاده سازی قدرت در جامعه سیاسی، مفهومی به شدت تکامل پذیر و تجدیدشونده است که در طی سالیان متمادی و در چارچوب های معرفتی گوناگون - از نمونه های سکولار غربی تا قالب های مشروع در اندیشه ورزی علمای مسلمان- اشکال مختلفی را به خود دیده است. علاوه بر این، امروزه تردیدی نیست که نظریه «ولایت فقیه» حضرت امام خمینی (ره)، به عنوان مبنای تکوین دولت در عصر جمهوری اسلامی، گفتمانی مسلط است. با این حال، علی رغم گذشت چندین دهه از طرح انگاره «جمهوری اسلامی» در قالب نظریه ولایت فقیه، ابهام ها و چالش هایی پیرامون آن وجود دارد. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که در مقام تحلیل مبانی نظری نظام جمهوری اسلامی و در دایره قانون اساسی ایران، «جمهوریت» و «اسلامیت» را چگونه میتوان با یکدیگر جمع کرد؟ نویسندگان بر این باورند که نظام ایران جمهوری است، زیرا مردم را در جایگاه خالقان نظام سیاسی قرار داده و اسلامی است، چون تجلی اراده مردم مسلمانی است که خواسته اند ارزش ها، آرمان ها و قواعد اسلامی در راس امور حاکمیتی شان باشد و به عبارت دیگر، دینی که معتقد به حق تعیین سرنوشت انسان ها است، اساسا چگونه می تواند به آراء آنان بی اعتنا باشد و راه جمع میان دو مفهوم جمهوریت و اسلامیت، همان نظریه مردم سالاری دینی است.

جمهوریت، اسلامیت، نظام جمهوری اسلامی، قانون اساسی، مردم سالاری دینی