رحیم عبداله زاده کهریزی - دانش آموخته کارشناسی ارشد زمین شناسی/ کارشناس آب های زیرزمینی آب منطقه ای آذربایجانغربی، ماکو، ایران
امیرحسین کوکبی نژاد مقدم - استادیار/ گروه زمین شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مراغه، مراغه، ایران
ادریس معروفی نیا - دانشجوی دکتری/ گروه عمران آب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

رشد جمعیت و توسعه اقتصادی، هدررفت آب و کاهش بارندگی منجر به افزایش تقاضای آب می شود که همین امر، لزوم برنامه ریزی مدون در سطح کلان و سیاست گذاری صحیح و بهینه در حوزه مدیریت منابع را ضروری ساخته است. کشورمان در اقلیم خشک و نیمه خشک قرار داشته و با کاهش نزولات جوی و رشد روز افزون مصرف آب در حوزه های مختلف، در سال های آتی با خطر بروز بحران آب مواجه است. برای کاهش بحران آب، تجارت بین المللی محصولات کشاورزی می تواند نقش به سزایی در توزیع مجدد منابع آب داشته باشد؛ زیرا کالاهای مورد معامله حاوی مقدار زیادی آب مجازی هستند. محدوده مطالعاتی این پژوهش، دشت پلدشت در شمال غرب ایران است. این محدوده در شرق منطقه مطالعاتی پلدشت و در شمال منطقه مطالعاتی قره ضیاءالدین واقع شده است. بازه زمانی پژوهش از سال ۱۳۹۰ لغایت ۱۴۰۰ است. هدف از انجام این پژوهش بررسی وضعیت آماری سطح زیر کشت، عملکرد تولید و ارزیابی بهره‎وری و آب مجازی محصولات زراعی در دشت پلدشت است. در گام نخست وضعیت کشت کلیه محصولات زراعی در استان آذربایجان غربی و شاخص های مختلف بهره‎وری و آب مجازی محصولات دشت پلدشت مورد ارزیابی قرار گرفت. هم چنین متناسب با اهداف پژوهش از شاخص‎های فیزیکی و مالی بهره‎وری آب شامل شاخص عملکرد به ازای واحد حجم آب (CDP)، درآمد به ازای واحد حجم آب (BPD)، و بازده خالص به ازای واحد حجم آب (NBPD) جهت برنامه محاسبه بهره وری آب استفاده شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که محصول هندوانه دارای کم ترین سطح برداشت با ۵۷۸۹ هکتار و بیش ترین سطح برداشت مربوط به گندم با ۷۳۳۶۱ هکتار بوده است. در زمینه میزان برداشت نیز محصول هندوانه دارای بیش ترین میزان تولید با ۲۳۷۹۵۱ تن و کم ترین میزان تولید ۱۳۶۰۰۲ تن بوده است. هم چنین، نتایج بهره‎وری نشان می دهد که محصولات گندم، جو، یونجه و هندوانه به ترتیب دارای بهره‎وری ۲/۲۳، ۳/۲۵، ۱/۸۶ و ۱۴/۸۹ کیلوگرم بر مترمکعب است. لذا محصول هندوانه دارای بیش ترین بهره‎وری و محصول یونجه دارای کم ترین بهره‎وری بوده است.

آب مجازی, بهره‎وری, تجارت آب, دشت پلدشت, نیاز آبی