فاطمه جعفریان - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
مهناز جعفریه - استادیارگروه زبان وادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
سهیلا قسیمی ترشیزی - استادیارگروه زبان وادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

میخائیل باختین (۱۹۷۵-۱۸۹۵) از فیلسوفان و نظریه ­پردازان ادبیات روسیه قرن بیستم، با الهام از جشن­های کارناوالی، نظریه کارناوالیسم خود را مطرح می ­کند. در این جشن­ها، مردم به دور از فضای سلطه بایدها و نبایدها، زنجیر ترس را پاره می­ کنند و در ورای خنده­ای منتقدانه، مسائلی که صدای مسلط بر جامعه آن­ها را ساکت کرده است، نشان می ­دهند. باختین در نظریه کارناوالیسم خود، برای بررسی آثار طنز، با استفاده از اصول هجو منپیه ­ای که براساس ژانرهای گفت وگویی شکل گرفته است و از مهم ترین ابزار های ادراک از جهان کارناوالی است، کنش­های کارناوالی را بررسی می کند و مولفه­ هایی چون مکالمه­ گرایی در فضای کرونوتوپ (زمان- مکان)، آرشیتکتونیک (سازماندهی روابط سوژه­ ها) و هتروگلاسیا (معنادهی در موقعیت) را برای نقد آثار طنز مطرح می کند. در این مقاله، با بررسی دو پادشاه فرضی؛ یعنی دموقراضه ازکتاب دموکراسی یا دموقراضه از سید مهدی شجاعی و پادشاه قاجار از احمد شاملو در کتاب روزنامه سفر میمنت اثر به ایالات متفرقه امریغ، زنجیره­ های کارناوالی و کنش­هایی مثل تاج گذاری و تاج برداری، خنده و منطق مکالمه ­گرایی کارناوالی، بررسی شده ­اند تا آمیختگی تناقض­ های زندگی انسانی در گروتسک قدرت و در فضای سیاسی - اجتماعی در این دو اثر نشان داده شود. موازین کارناوالی در این اثر به شیوه استقرایی و با رویکردی انتقادی بیان شده است.

باختین, کنش های کارناوالی, مکالمه گرایی, شاملو, شجاعی