احمدرضا کشتکار قلاتی - استادیار معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه خوارزمی، تهران

آیین های عزاداری به دلیل انطباق با باورها، باعث معنادار شدن فضاهای مرتبط با آن شده و در هویت بخشی به فضاها و حس تعلق به آنها تاثیرگذار بوده است. اجرای آیینها در همه ابعاد با نقش پذیری و شرکت گسترده مردم انجام می پذیرفته است. هدف از این پژوهش بررسی تاثیر نمادگرایی آیین های عاشورایی بر هنر اسلامی ایران دوره قاجار میباشد و برای این منظور هنر تصویری و نگارگری تکیه ها و حسینه های دوره قاجار مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه آن که در هنرهای تصویری حسینه های دوره قاجار فرهنگ عاشورایی در قالب موضوع های مختلفی همچون صحنه عزاداری بر پیکر امام حسین(ع) و حضرت ابوالفضل العباس(ع) و صحنه مبارزه حضرت قاسم(ع) و حضور برخی نمادهای تصویری همچون شیر در مراسم عزاداری نمود یافته است. در همه آثار به جهت نشان دادن عظمت و جلال اولیاء با کوچکتر ترسیم کردن سایر پیکره ها، بر عظمت، رشادتها و دلاوریهای ایشان تاکید و از پرسپکتیو مقامی بهره برده شده است. رنگها نماد خاصی داشته اند؛ در شمایل مذهبی رنگ سبز و آبی فقط برای اولیاء به کار میرفته، رنگ قرمز در لباس نمادی از آمادگی برای جنگ و شهادت و نشانه خونین بودن قیام آنان است. مرکب اولیاءعموما به رنگ سفید است. رنگ سبز نماد شیعه در لباسها و سفید به معنای طهارت، پاکی، زلالی و معصومیت در پیکره ها و مرکبهای خاندان به کار رفته است.

آیین های عاشورایی؛ هنر اسلامی؛ دوره قاجار؛ نمادگرایی.