سدیدالسلطنه و مطالعات زنان بوشهر در عصر قاجار

اگرچه سابقه رشته «مطالعات زنان» بیش از چند دهه (مشخصا از دهه هفتاد میلادی قرن بیستم) نیست که به صورت یک رشته مستقل دانشگاهی در مغرب زمین رونق گرفته و در ایران هم از اواخر دهه هفتاد قرن چهاردهم شمسی در برخی از دانشگاه های تهران افتتاح شده اما پی از این نیز نویسندگان و مورخان فرنگی و ایرانی، به طور سنتی، مطالبی در این باره نوشته بودند که امروزه باید با دیدی علمی و روشمند، مورد استفاده دانشجویان رشته مطالعات زنان قرار گیرد. یکی از این افراد پیشگام و پیشتازف محمدعلی خان سدید السلطنه (۱۳۲۰-۱۲۵۳ ش.) است که در فاصله دو سال پیش از انقلاب مشروطه تا نیمه جنگ جهانی اول، مطالعات و یادداشت هایی ارزشمند درباره زنان بوشهر انجام داده که تا امروز چندان مورد توجه اساتید رشته مطالعات زنان و جامعه شناسان در ایران وهمچنین بوشهر پژوهان محلی قرار نگرفته است. وضعیت زنان بوشهر و روستاهای اطراف در سال های نخست قرن بیستم، چندان روشن نیست. جهانگردان و مسافران اروپایی نیز که به بوشهر سفر می کردند، به دلیل محدودیت های فرهنگی و ساختار مردسالارانه حاکم بر جامعه، و تقریبا حذف زنان از روابط و مناسبات اجتماعی بیرون از خانه، قادر به ارتباط با زنان و لاجرم کسب آگاهی از وضعیت آنان نبودند. سدیدالسلطنه اطلاعاتی جسته و گریخته، اما ارزشمند در این باره در نگاشته های خود ارائه داده و خوشبختانه این خلاء تاریخی تا اندازه ای پر شده است.

Keywords:

سدیدالسلطنه , بوشهر , زنان , مطالعات زنان