هنجارهای مبتنی بر جنسیت و ردپای آن بر فرایند توازن کار و زندگی: زنان عضو هیئت علمی

توازن کار و زندگی، اولویت بندی مناسب بین «ترجیحات کار» مانند شغل و جاه طلبی و «زندگی» در هر چهار رده زندگی (کار، خانواده، دوست و خود) است، و به دریافت های فرد از تجربه این فرایند هم مربوط می شود که در سال های اخیر محل توجه جدی سازمان ها شده، زیرا پیامدهای آن، مهمترین رد پای خود را در رضایت شغلی و همچنین ایجاد فضای گرم، مثبت و مولد کاری نشان می دهد. در این میان، دانشگاه ها هم به واسطه توسعه چشم گیر خود در چند دهه اخیر، از این امر مستثنی نبوده اند. پژوهش ها حکایت از آن دارد که فرایند توازن کار و زندگی جنبه ای جنسیتی دارد که بر شرایط خاص زنان در محیط کار و به ویژه دانشگاه ها تاکید می کند. شرایطی که برآمده از هنجارهایی مبتنی بر جنسیت بوده و هنوز تا گشایش مسیر به سمت توازن و برابری در بخش های مختلف اجتماعی، راهی طولانی در پیش دارد. این همه در شرایط است که اگرچه شرایط ز نان در دانشگاه های ایران مستثنی از شرایط جهانی نیست، اما به رغم رویکرد جهانی، برخی از جهت گیری های سیاستی و همچنین یافته های پژوهشی بر نهادینه کردن هنجارهایی تاکید دارند که دشواری فرایند توازن کار و زندگی را برای آن ها سخت تر هم می سازد. پژوهش حاضر که در سپهر فلسفی تفسیرگرایی، با رویکرد کیفی، روش تحلیل محتوا و با استفاده از مصاحبه نیمه ساختارمند و با حضور ۱۶ عضو هیئت علمی زن از دانشگاه های خوارزمی، الزهراء (س) و خواجه نصیر (استان تهران) و دانشگاه قم (استان قم) و دانشگاه ایلام (استان ایلام)، مجرد و متاهل، از رشته ها و گروه های متفاوت فنی، علوم پایه، هنر و علوم انسانی، در سطوح مربی، استادیار و دانشیار انجام شده، برا« بوده تا فضایی برای شنیده شدن صدای این زنان و تجربیات آن ها از فرایند توازن کار و زندگی و برهم کنشی که با هنجارهای مبتنی بر جنسیت پیدا می کند، فراهم نماید. یافته ها حکایت از آن دارند که این هنجارها در دوسطح فرد و نهاد، شرایط ر ا برای مشارکت کنندگان دشوار کرده به طوری که تجربه سرریز نقش ها و مسئولیت ها آن ها را به سمت تعارض میان کار و زندگی پیش می برد و نهاد دانشگاه نیز برای هماهنگ شدن با این دشواری های زنان برا« است تا ساختارهایی را که در گذار تاریخ دانشگاهی تنها برای مردان طراحی شده، با نیازها و شرایط ویژه زنان عضو هیئت علمی به عنوان نیروهایی حرفه ای که برای پرورش هریک از آن ها هزینه های هنگفت در ابعاد مختلف شده، منطبق سازد.

Keywords:

زنان عضو هیئت علمی , توازن کار و زندگی , هنجارهای مبتنی بر جنسیت , نهاد دانشگاه