فاطمه بداغ آبادی - کارشناسی ارشد باستان شناسی دوران تاریخی، دانشگاه تربیت مدرس

شناخت و استفاده از سنگ های نیمه قیمتی پیشینه ای هفت هزار ساله دارد. این سنگ ها در دوران تاریخیمختلف مورد استفاده بسیاری از دولت شهرها در خاور نزدیک بوده؛ در میان مردمان خ اور نزدیک، استفاده ازسنگ های نیمه قیمتی نمایانگر قدرت، ثروت و تشخص پادشاهان و کاهنان معابد بوده و از آنها در کاخ ها، معابدو حتی گورستان شاهان استفاده می شده است. کاهنان معابد و پادشاهان در بین النهرین به دلیل فقدان منابعمعدنی، بسوی فلات ایران و دره رود سند راه تجارت خود را پیش گرفته و از اینرو تجارت، باعث پررنگ تر شدن محوطه هایی که بر سر این راه ها بودند، شد. سنگ های نیمه قیمتی از طریق مسیرهای تجارتی از درهرود سند به سرزمین های فلات ایران، بین النهرین، آناتولی و مصر صادر می شده است. بنابراین، در مقاله حاضرکوشش شده تا به این پرسش که سنگ های نیمه قیمتی چه نقشی در تجارت خاور نزدیک (دره رود سند بافلات ایران و بین النهرین) در بازه زمانی هزاره سوم تا هزاره اول پیش از میلاد داشته اند؟ پاسخ داده شود.یافته ها نشان می دهد که سنگ های نیمه قیمتی به دلیل اینکه جزء کالاهای شانزا بوده اند و بعنوان اشیاءزینتی و آئینی در مراسم مذهبی یا اجتماعی استفاده می شده است، موجب پررنگ شدن مسیرهای تجارتی وبه وجود آمدن محوطه های زیادی شده اند. همچنین پراکندگی دولتشهرهای باستانی در منطقه خاورنزدیکبراساس مسیرهای تجاری کاروان های بازرگانی که از آنجا عبور میکرده اند، شکل گرفته که موجب پدید آمدنتعداد زیادی از محوطه های باستانی در کنار جاده های اصلی که شاهرگ تجارت بوده اند، شده است.

سنگ های نیمه قیمتی، تجارت، مسیرهای بازرگانی، خاور نزدیک