سعید زارع دستگردی - دانشجوی کارشناسی ارشد، کرسی یونسکو در تصفیه آب، دانشکده مهندسی شیمی، دانشگاه تهرا ن
محمدحسین صراف زاده - پروفسور، کرسی یونسکو در تصفیه آب، دانشکده مهندسی شیمی، دانشگاه تهرا ن
مسعود رضایی - دکتری ، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران

فسفر عنصری اساسی برای ادامهی حیات بوده و نقش پررنگی در صنایع و در چرخه ی تولید غذای جهانی ایفا می کند. فسفرنسل دوم، فسفر بازیابی شده از پسماند، پتانسیل بالایی به منظور جایگزین شدن با فسفر نسل اول استخراجی از منابع طبیعیسنگ فسفات را داراست. تنزل و کمبود منابع فسفر و تجمع آن در خاک و آبهای زیرزمینی، اصلی ترین محرک های توجهجامعه ی علمی به بازیابی فسفر از زیست توده هستند. علاوه بر بهبود امنیت منابع طبیعی، معرفی زیست توده به عنوان مواد خامجدید نیز هدفی با ارزش در نظر به بازیابی فسفر است که جامعه ی جهانی را یک گام دیگر به اقتصاد چرخشی مطلوب دولتهانزدیک مینماید. فرآیندهای متعدد فیزیکی، شیمیایی، گرمایی و بیولوژیکی در جهت بازیابی فسفر نسل دوم ارائه شده اند. اینفرآیندها تغلیظ و یا بازیابی فسفر را هدف می گیرند که به طور کلی عبارتند از: ۱) استخراج شیمیایی با بهره وری از منیزیم وکلسیم و تشکیل رسوبات استروویت، نیوبریت و کلسیم فسفات; ۲) فرآیندهای مربوط به تیمار حرارتی همچون احتراق،کربنیزاسیون هیدروترمال و پیرولیز; ۳) نانوفیلتراسیون و روش های مربوط به تبادل یون; ۴) فرآیندهای الکتروشیمیایی; ( و ۵فرآیندهای بیولوژیکی مانند کمپوست، جذب آلگا و ارگانیسم های ذخیره کننده ی فسفر. با این حال، بهترین تکنولوژی برای اینهدف، بستگی بالایی به هدف و هزینه ی فرآیند، خواص و ویژگی های زیست توده، و داشتن فضای کشت مناسب دارد. اینمقالهی مروری تلاشی در بیان و مقایسه ی تکنولوژی های متعدد بازیابی فسفر نسل دوم در مقیاس آزمایشگاهی و صنعتی اززیست توده ها، به خصوص فضولات حیوانی، پسماند غذایی و لجن فاضلاب شهری می باشد.

بازیابی فسفر، رسوب زایی شیمیایی، زیست توده، بازیابی مواد مغذی، اقتصاد چرخشی