رضا امینی - استادیار زبان شناسی، هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران

جاحظ - زاده سده دوم هجری – از بزرگترین اندیشمندان زمان خود است. او در حوزه ترجمه و معنا اندیشه­های ژرفی دارد که به­خوبی با اندیشه­های هم­سنگ آن در جهان امروز برابری می­کند. در این پژوهش، این اندیشه­ها با توجه به آنچه او در کتاب «الحیوان» گفته بررسی شده است. بدین منظور، پس از «مقدمه»، جاحظ و به طور خاص کتاب «الحیوان» او معرفی شده، سپس اندیشه­های او درباره ترجمه و معنا تحلیل شده است. جاحظ، در کتاب مذکور، با استدلالی قوی و روشن، سختی کار ترجمه، توانمندی­هایی که باید در مترجم وجود داشته باشد و دشواری تا سرحد ناممکنی ترجمه شعر و متون دینی را تبیین کرده است. در «الحیوان»، جاحظ از جمله بر این باور است که مترجم باید به زبانی که از آن ترجمه می­کند و زبانی که به آن ترجمه می­کند، به­یک­اندازه چیره باشد و دانش مترجم در زمینه موضوعی که ترجمه می­کند نیز باید هم­سنگ دانش نویسنده متن اصلی باشد. چنین دیدگاه­هایی، از نظر ظرافت و دقت علمی، چیزی کم از دیدگاه­های نظریه­پردازان و بنامان امروز این حوزه ندارد. همچنین آنچه که جاحظ درباره معنای متن گفته، گواهی است بر شناخت خوب و دقیقی که او از لایه­های پیدا و پنهان معنای «متن» داشته است.

جاحظ, معنا, متن, ترجمه, متن دینی