مرتضی بحرانی - دانشیار اندیشه سیاسی، عضو هیات علمی موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، ایران

این مقاله به نقد و بررسی کتاب «مفهوم نقد در نهضت­ های تجددخواه جهان عرب با نگاهی به نظریه­ های مدرنیته و پسامدرنیته» می پردازد. مولف قصد دارد مفهوم و پدیده نقد را به بحث بگذارد اما فراموش می کند که نقد یک کنش مدرن است و در نتیجه دچار سنت گرایی و پست مدرنیسمی می شود که یکی مانع نقد است و دیگری مخل نقد. به رغم گزاره هایی از کتاب که امید به پیشرفت را تداعی می کنند مولف گرفتار گذشته گرایی سنت گرایانه و دل مشغول تفنن پست مدرنیستی است. این دو عامل باعث شده است که مولف نقد را مربوط به قلمرو فلسفه آگاهی بداند: گویی اگر اعراب در ذهنیت خود به مرحله نقادی برسند جوامع آنها نیز پیشرفت می کند. این تناقضات به ویژه در آن جا خود را نشان می دهند که مولف در عمل به ارزش های مدرن (آزادی، شادی و انسجام) اهمیتی قائل نمی شود. هر پژوهشی در باب نقد که قدردان نتایج عملی مدرنیته نباشد، نمی تواند پژوهشی جدی و صادقانه تلقی شود. این نکته، محور بررسی کتاب در این مقاله است. من برای اینکه این اختلال در شناخت را به نقد بکشم با روش هرمنیوتیک سوءظن کتاب را مورد بررسی قرار داده ام.

کنش انتقادی, آزادی, مدرنیته, فلسفه آگاهی, هرمنیوتیک سوءظن