مصطفی کریمی - استادیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران
سوسن حیدری - دانشجوی دکترای آب و هواشناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران
قاسم عزیزی - استاد گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران
علی اکبر شمسی پور - دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران

هدف پژوهش حاضر شناخت الگوی توزیع مکانی رخداد شدت های خشکسالی، درصد احتمال وقوع و دوره بازگشت آن ها در مقیاس سالانه در ایران است. برای استخراج شدت های خشکسالی سالانه از داده‎های بارش ماهانه بازکاوی شده نسخه۵ (ERA۵) مرکز پیش بینی میان مدت اروپا (ECMWF) با قدرت تفکیک مکانی ۲۵/۰ درجه، در بازه زمانی ۱۹۷۹-۲۰۲۱ و شاخص خشکسالی ZSI استفاده شد. برای دستیابی به هدف پژوهش، ابتدا فراوانی شدت های خشکسالی، سپس درصد احتمال وقوع و در نهایت دوره بازگشت آن ها محاسبه گردید. نتایج نشان داد که رخداد خشکسالی های ضعیف و متوسط در سراسر کشور پراکنده بوده و الگوی مکانی خاصی را نمایش نمی دهند اما خشکسالی های شدید و بسیارشدید در مناطق خاصی متمرکز شده اند. بیشترین فراوانی خشکسالی های شدید (۱۲ تا ۱۴ رخداد) با درصد احتمال وقوع ۳۰ تا ۳۵ درصد در شرق و سواحل جنوبی کشور بوده است. اما همین مناطق کمترین فراوانی و درصد احتمال وقوع این شدت خشکسالی را داشته اند. خشکسالی های بسیارشدید با ۸ تا ۱۰ مورد و درصد احتمال وقوع ۱۵ تا ۲۰ درصد بیشتر در نواحی مرکزی رخ داده است. نتایج دوره های بازگشت شدت خشکسالی گویای این است که رخداد هر ۳ الی ۴ سال؛ خشکسالی متوسط در جنوب و جنوب شرق کشور، جنوب یزد، شمال کرمان و فارس؛ خشکسالی شدید در شرق کشور، بوشهر، جنوب فارس و سیستان و بلوچستان؛ و خشکسالی بسیارشدید در مرکز ایران دور از انتظار نیست.

مخاطرات طبیعی، فراوانی خشکسالی، احتمال رخداد، ایران