امیررضا حیرانی - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم و مهندسی مرتع، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد
محمد فرزام - استاد گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه فردوسی مشهد

پدیده خشکسالی و تغییر اقلیم از چالش های اساسی مدیریت دام های مرتعی در قرن ۲۱ محسوب می شوند. مقاله حاضر با مطالعه رفتار مدیریتی دامداران روستاهای چهارراه، لاین کهنه و رباط هزار مسجد از توابع شهرستان کلات نادر در مواجه با خشکسالی صورت پذیرفت. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده، تعداد ۵۰ نفر از دامداران به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. سپس جامعه آماری به صورت مستقیم مورد پرسشگری قرار گرفتند. این پژوهش براساس نوع داده های جمع آوری و تحلیل شده، تحقیقی کیفی و از لحاظ نوع برخورد با مسئله، مطالعه میدانی (حضور مستقیم در عرصه و مشاهده و مصاحبه) است. روش تحقیق پیمایشی است و ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه ساختاریافته محقق ساخته بوده که در تابستان ۱۴۰۰ اعمال شده است. نتایج نشان داد، ۶۸ درصد دامداران مورد مطالعه، کشاورزی مختصر به عنوان منبع درآمد غیر از دامدارای انجام می دهند. وضعیت مالکیت۳۲ درصد دامداران، مرتع مشاع و ممیزی شده و ۶۸ درصد مرتع مشاع و ممیزی نشده برای تمام مردم روستا یا طایفه است. بیش از نیمی از دامداران (۵۸٪)، امسال که قیمت دام کاهش یافته، تصمیم به فروش دام های مازاد خود کردند و ۳۴ درصد به حفظ دام و تهیه علوفه دستی معتقد بودند. قیمت پایین دام ها در بازار (۷۶٪) و نبودن علوفه در مرتع و مشکل تامین علوفه (۲۴٪)، بیشترین اهمیت را در سال خشکسالی برای دامداران داردند و هیچکدام از آنها مریض-شدن دام ها و دام مازاد که باعث تخریب مرتع می شود برایشان اهمیتی نداشت. همچنین آنها معتقدند که تامین علوفه دستی ارزان، بهترین راه کمک به دامدار در سال خشکسالی است.

مدیریت خشکسالی، تغییر اقلیم، عشایر، مرتعداری، کلات