داود بهاری - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام یا شهرری

سکونتگاههای غیررسمی به مثابه یکی از پیامدها و ویژگی های بارز شهرنشینی معاصر در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران بوده اند. طی سده ی گذشته رویکردهای متفاوتی از سوی نظام برنامه ریزی در کشورهای مختلف برای حل یا کاهش ابعاد این مساله برگزیده و اجرا شده است. از نادیده انگاشتن تا توانمندسازی، طیفی از اقدامات و سیاست ها را در بر می گیرد که به فراخور شرایط تاریخی و جغرافیایی مورد توجه قرار گرفته اند. طی دهه های اخیر به تدریج محلات نابسامان و سکونت گاه های غیر رسمی به طور عمده در حاشیه کلان شهرها و شهرهای بزرگ کشور، خارج از برنامه رسمی توسعه شهری و در نتیجه ناکارآمدی نظام های برنامه ریزی توسعه شکل گرفته و گسترش یافته است. این سکونت گاه ها با مسائلی چون غلبه قطعه بندی زمین و مسکن نامتعارف،کمبود زیر ساخت ها و خدمات پایه شهری، بالا بودن تراکم نسبی خانوارها، نداشتن تنوع قشربندی اقتصادی- اجتماعی، استقرار در زمین های پر خطر و درجات بالایی از فقر و محرویت های اجتماعی در عین وجود پیوستگی کارکردی با فعالیت ها و خدمات پایه ی وابسته به شهر اصلی (با خصلت رابطه مرکز - پیرامون) مواجه هستند. پیدایش اسکان غیر رسمی گویای وجود موانع ساختاری و ناکارآمدی سیاست های کنونی در تامین مسکن و خدمات رسانی لازم مرتبط با آن برای اقشار کم درآمد شهری در سطح کلان است. همچنین در سطح خرد نیز ضعف مدیریت شهری، وجود منابع نامشروع گروه های ذی نفع و ذی نفوذ محلی و برخوردهای غیرقانونمند در پذیرش یا رد این سکونتگاه ها، مساله را تشدید نموده است و در راستای حل مسایل این گونه سکونتگاه ها برنامه ریزی دقیق و صحیحی به منظور ساماندهی و توانمندسازی آنها ضرری است. نکته دارای اهمیت در این میان وجود شاخص ها و معیارهای متفاوتی است که این سکونتگاه ها در شهرهای مختلف بر اساس آن تعیین و تعریف می شوند.

واژه کلیدی: توانمند سازی، ساماندهی